Ооржак, Маңнай Намзырай оглу

Рувики деп сайттан

Маңнай Намзырай оглу Ооржак (1892ч 6а 6х төр. – 1968ч мөч.) – Тываның сураглыг тоолчу.

Намдары

Он ийи харлаанындан эгелеп, Бижээчи-Чалаң деп бай кижиниң мал-маганын кадаржып өскен. 1940 чылда Сүт-Хөлдүң Хөлчүк сумузунга арбан даргазынга соңгуткан. 1944 чылда Манчүрекке школа тудуун тутчуп дооскаш, аңаа повар база ажыл-агый эргелекчизи бооп ажылдай берген. 1946 чылда өөнүң ишти чок апарган соонда, катап Теве-Хаяга көжүп келгеш, инек кадарып ажылдап чорааш, 1953 чылда хүндүлүг дыштанылгаже үнген.

Маңнай кайгамчыктыг хөйнү билир, дуураан угаанныг тоолчу чорааны ооң репертуарының байлаандан көстүп турар: ол янзы-бүрү жанрларның чогаалдарын билир болгаш күүседип чораан. Оон аңгыда, дыка хөй тоолчургу болгаш төөгү чугаалар, ырылар болгаш кожамыктар, тывызыктар, үлегер домактар дээш өске-даа жанрларның чогаалдары бижиттинген. Ук бижимелдерниң аразында тоолчунуң бодунуң сактып бижээш, чорутканы чогаалдар база эвээш эвес.

Маңнайның уран чаяаны хөй талалыг:

  • тоолчу
  • чечен
  • хам
  • эмчи-домчу
  • оътчу
  • ус-шевер (бызаңчы).

Маңнай 1968 чылда чырык өртемчейден чарлып чоруткан. Ооң ады "ХХ чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери" деп номда кирген. Ол ышкаш Алдан-Мааадыр суурда тоолчунуң чурттап турган кудумчузу ооң ады-биле адаттынган.

Тоолчунуң ыдып чораан тоолдары

Тоолчудар бижиттинген маадырлыг тоолдар болгаш тоолдар:

  • Бокту-Кириш, Бора-Шээлей
  • Алдай-Мерген
  • Алдай-Сүмбер
  • Артылаң-Кыскыл аъттыг Артылаң-Мерген
  • Карыш-кулаш хаайлыг Хан-Шилги аъттыг Мергелдей-Мерген
  • Чаваа-Кылбаң аъттыг Чаңгыс-Карыш
  • Бай болгаш ийи кайгал
  • Балдыр-бээжек Өскүс-оол
  • Белергин ашак
  • Бойду, Бокан алышкылар
  • Бора-Шокар биле Сайлыкай
  • Демир-Мерген, Амыр-Мерген алышкылар
  • Дойнур-Мерген
  • Ийи лама
  • Кайгал эрес аңчы
  • Каралбай хаан
  • Көглдей ашак
  • Кудурукпай
  • Мергенчик
  • Мелегейлер
  • Орлан-оол биле Чечен-Кыс
  • Өскүс-оол
  • Улуг-Карак, Улуг-Сал, Улуг-Хырын
  • Сазыг-ашак
  • Чечен-оол
  • Хапчык идик
  • Үүле-Бүдүгээкчи
  • Чечен-Маанай, Тенек-Дулуң
  • Шевер-Мерген
  • Шулуу
  • Эрге-Кара-Сыйбың.

Дөзүк

  1. Дарыма О. К.-Ч. "Тоолчу О.Н. Маңңай" /"Маңнайның тоолдары" – Кызыл, 1971, ар. 3-6.
  2. Куулар Ч.Ч., Дарыма О. К. "..." // "Шын", 1992, май 18.
  3. Самдан З.Б. "Маңнайның одаа" // Шын, 1992, июнь 2.
  4. Орус-оол С.М. "Тоолчу О.Н. Маңнай. 100 харлаанынга" // "Люди и события". Календарь знаменательных дат. Год 1992. – Кызыл, 1991.