Халва
Халва́ (араб. حَلاوة — «чигирзиг чем») — чигирден, тооруктан азы үрезинден кылган Мурнуу Азия чоннарының чаагай чеми. Кезек янзы чигирзиг чаагай чемнерни база шак ынчалдыр адап турар. Чамдыкта халваны дээрбеп каан үстүг үрезиннерден кылыр, чамдыкта — кызыл-тас далганындан азы ногаа аймаандан.
Халваның янзылары
Далгандан халва
- манная далганындан
- кукуруза далганындан
- ак-быдаа далганындан
Ногаа болгаш сүттен кылган халва
Колдуунда Индия, Пакистан болгаш Бангладештиң чемнеринге хамааржыр
- морковьтан
- мунг
- калабасадан
Чигирзиг ховеңден халва
Турктарның чигирзиг хөвендең халвазы бир тускай. Ук халва Россияда чаа-ла нептереп турар.
Үстүг үрезинден, тооруктардан кылган халвалар
Ук халваның тургузуу 3 кол кезекиг болур: белоктуг масса (үрезинден, тооруктан паста), карамельдиг масса (чигир, патока) азы ары чигири болгаш көвүктелдирикчи. Россияда бүдүрүлгелерде чигир болгаш патока ажыглап турар, а ары чигирин кижилер чүгле бажыңнарында ажыглап турар. Көвүктелдирикчини карамельдиг массага холуптарга, ол болур халваны каътталчак-волокнолуг кылдыр өскертиптер. Көвүктелдирикчи кылдыр лакрицаны (солод дазылын) болгаш саваң дазылын (какао-довурак, фисташкалар.
Тахинниг халва
Кунжуттуг халва Балканнарда, Чооку Чөөн чүкте, Ортаа Чер Далайның девискээринде чурттарда, база ССРЭ республикалар девискээринде немпетеңгей кылып турар. Ук халванын белоктуг массазын дээрбээн кунжуттан кылыр.
Тарымал-тооруктуг халва
Тарымал-тооруктуг халва Чөөн Европада (Молдавия, Белоруссия) нептереңгей. Үндезин белоктуг массазы кылдыр дээрбеп каан тарымал-тоорук үрезиннерин ажыглап турар, ынчангаш ооң өңү караңгызымаар.
Арахистиг халва
Арахистиг халва кылыры тахинниг халва дег, а белоктуг массазы үүрмектээн арахистен. Тахин-арахистиг халвалар база бар. Бажыңга кылыр рецпетилерде ары-чигири бар болгаш көвүктелдирикчини ажыглавас [1].
Тооруктуг халва
Тооруктуг деп турар халваларның үндезини болза дараазында тооруктар: миндалькешью, грек тоорук, фисташкалар, арахис.
Солун чүүлдер
- 1903 чылда американ астроном Дуган Рэймонд бир астероид ажыткаш, ону "Халва" ((518) Халва) деп адаан. Астроном болза ук чаагай чемни дыка чаагайзынар турган.
- Чөөн чүктүн үлегер домаа: «„Халва“ деп чеже-даа адазынза, аксынга чигирзиг апарбас».