Май 1 (байырлал)

Рувики деп сайттан
Май 1
Первомай фото.png
Официально Амгы Россияда - частың болгаш күш-ажылдың байырлалы
Ужур-утказы ССРЭ биле РФ-те бүгү делегейниң ажылчыннарының улуг байырлалының хүнү.
Байырлап турар чери Делегей чергелиг байырлал
Ай-хүнү Майның 1
Связан с Хеймаркетке үймээнден, Чикаго
Логотип РУВИКИ.Медиа Май 1

Май бир (ону Частың болгаш күш-ажылдың байырлалы деп база адаар) — ол делегей чергелиг байырлал, делегейниң хөй чурттарынга чылдың-на май 1-де демдеглеп турар. Ооң тыптып кээри 1886 чылдың май 4-те Хеймаркет шөлүнге эрткен Чикагога ажылчыннарның көргүзүү-биле холбашкан. Россияга байырлал бир дугаар 1890 чылда ажылчы чоннар аразында эп-сеткил каттыштырылгазының хүнү кылдыр демдеглеттинген[1]. Чурт бүрүзүнге байырлаар хүннү тус-тузунда тургузар. Дыштаныр хүн.

2025 чылда байырлал четвергке таварышкан. Ол хүнден эгелээш, дөрт хүннүң дыштанылгазы майның 4 улуг-хүнге чедир уламчылаар[2].

1856 чылдың апрель 21-де Австралияга ажылчын шимчээшкиннер-биле сес шактыг ажыл хүнүн киирер дугайында негелде тургустунган[3].

Сес шак ажылдаар. Сес шак дыштаныр. Бистиң күзеп турарывыс чүүлүвүске сес шак-тыр! - АКШ-ка ажыл соксадыышкыннарының киржикчилериниң лозунгузу (1886 чылдың май 1)[4].

1886 чылдың май 1-де АКШ болгаш Канадага анархия организациялары элээн каш митингилерни болгаш демонстрацияларны организастаан[3].

1886 чылдың май 4-те Чикагога Хеймаркетке үймээн үнген, ооң түңнелинде элээн каш анархистер амы-тынындан чарылган: Август Спис, Альберт Парсонс, Адольф Фишер, Джордж Энгельман, Луис Лингг, Михаэль Шваб, Сэмюэл Филден болгаш Оскар Неебе[5].

1889 чылдың июльда амы-тынындан чарылган анархистерге тураскаадып, Парижтиң II Интернационал конгрези «Бүгү делегейниң ажылчыннарының эп-сеткил каттыштырылгазының хүнү» деп чарлаан, ону 8 шак ажылдаар хүннү киирериниң негелдези-биле, а ол ышкаш өске-даа социал негелделер-биле демдеглээн[6][1]. Байырлалдар хүнүн тургузарының бүдүүзүнде ажылчыннар 1890 чылдың май 1-ге ажыл соксадыышкынын планнаан турган[3].

Бүгү чурттарның бүгү социал-демократтыг партийжи организациялары болгаш профэвилелдери майның бири-биле 8 шак ажыл хүнүн хоойлу ёзугаар доктаадырын, пролетариаттың аңгы негелделерин болгаш бүгү делегей амыр-тайбың болурун шудургу чугаалаар — деп 1904 чылда II Интернационалдың алдыгы конференциязы кыйгырган[7].

Бүгү чурттарның пролетар организацияларының ажылчыннарга хора чедирбейн болур май 1-де ажылын соксадыры албан — Деп II Интернационалдың Париж конгрезиниң доктаалында дыңнаткан[7].

.

1890 чылда Германияга, АКШ-ка, Данияга, Бельгияга, Австро-Венгрияга, Италияга, Испанияга, Францияга, Норвегияга Болгаш Швецияга 8 шак ажылдаар хүннү киирерин негээн демонстрациялар эрткен

1891 чылда Брюссельдиң II Интернационал конгрезиниң шиитпири-биле ол хүннү байырлаар хүннү болгаш хевирин боттары шилиир эргени чурт бүрүзүнге берген[8].

Россия империязы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

1890 чылда Россияга болгаш Варшавага «Май бирниң» (Маёвка) байырлалы ажылчы чоннарның делегей чергелиг эп-сеткил каттыштырылгазының хүнү кылдыр бир дугаар демдеглеттинген. Байырлалдың үезинде 10 муң ажылчыннарның забастовказын эрттирген[1]. 1891 чылда Санкт-Петербургка Михаил Брусневтиң удуртулгазы-биле 200 хире революционер бир дугаар чажыт маевканы организастаан[9].

1897 чылдан эгелеп байырлал политиктиг шинчилиг турган. Май 1-де массалыг стачкалар болгаш ажылчыннарның демонстрациялары болган[1].

1903 чылда, Петербург болгаш Москвадан аңгыда, майның демонстрациялары Тверь, Тула, Самара, Харьков, Одесса, Тифлис болгаш Россия империязының өске-даа хоорайларынга эрткен[10]. «Самодержавиени болбас кылдырар!» деп лозунгулар дыңналып турган. «Республика делгерезин! Хаандан ойталаар! Хувискаал делгерезин!»[11].

1912 чылдан 1914 чылга чедир демонстрацияга 500 муң ажыг ажылчыннар, солдаттар, матростар болгаш тараачыннар үнген[10].

1917 чылда, февраль революциязының соонда, кудумчуларга миллион-миллион ажылчыннар чыглып турган[10]. Петроградка демонстрация Марс шөлүнге болуп эрткен, спикер Кылдыр А.Ф. Керенский чүве чугаалаан.

Большевиктерниң лозунгулары[1]:

  • «Долой министров-капиталистов»;
  • «Вся власть Советам»;
  • «Долой империалистические войны!».

Майның бири ниитилелдиң социалистиг тургузуу дээш кандыг-даа дарлалга удур демисежир дээш чаңгыс акы-дуңмалышкы эвилелче каттышкан ажылчыннарның байырлалы кылдыр санаттынар — деп В. И. Ленин чугаалаан[7].

РСФСР база ССРЭ[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

1917 чылда, Октябрь революциязы доозулган соонда, «Интернационал хүнү» деп байырлалды албан ёзузу-биле тургускан[12].

1918 чылда Москвага, Ходынск шөлүнге бирги шериг парадын эрттирген. Ооң соонда кызыл шөлге парадтарны эрттирип турар апарган[11].

Май бирниң байырлалын Орду шөлүнге эрттирген. 1918 чыл. Санкт-Петербургтуң кинофотофонодокументилериниң төп күрүне архиви

1918 чылдан эгелеп, РСФСР-ниң Күш-ажыл дугайында хоойлуларының кодекизи ёзугаар, май 1-ниң хүнү дыштаныр хүн апарган[13].1928 чылдың апрель 23-тен эгелеп, ССРЭ-ниң ХКК Төп Комитединиң «Интернационал хүнүнге тураскааткан байырлал хүннериниң болгаш дыштанылганың тускай хүннериниң дугайында» доктаалы-биле май 2 байырлалдың ийи дугаар хүнү болган[14].

Мындыг хемчеглер болуп эртип турган[10]:

  • Май 1 — ажылчы чоннарның демонстрациялары болгаш шериг парадтары.
  • Май 2 — Маёвкалар.

Майның бирде Совет Эвилелиниң ажылчыннары капиталистиг чурттарның ажылчы чоннарының революстуг демисели-биле национал-хосталгалыг шимчээшкин-биле чаңгыс эп-сеткилдиин тайбың дээш коммунистиг ниитилелди тургузар дээш демиселге бүгү күжүн бээр шиитпирлиин илередип турарлар, — деп Л. И. Брежнев чугаалаан[7].

Лозунги[4]:

  • «Күш-ажылдың киижилеринге алдар!»;
  • «Тайбың! Күш-ажыл! Май!»;
  • «Ленинниң чагыгларынга шынчы бис!»;
  • «Май 1 делгерезин!».

Шупту республикаларга эртип турган хемчеглер[10]:

  • ажылчы чоннарның организастыг колонналарының чыскаалдары, марштар болгаш политиктиг угланыышкынныг хөгжүм-биле үдеткен. Кол чыскаал Москвага Кызыл шөлге Болуп Эрткен;
  • дикторларның байыр чедириишкиннерин болгаш политиктиг лозунгуларны ыыткыр үн-биле дыңнадып турган;
  • чыскаалганнарны СЭКП-ниң удуртукчулары болгаш эрге-чагырганың төлээлери уткуп хүлээп алганфедералдыг бажыңнар чанында индирлерни тургускан;
  • тус черниң болгаш төп теле-болгаш радиоканалдар дамчыдылгазы чоруп турган.

1933 чылда Москвага Кызыл шөлге Май бирде агаар парады болуп эрткен[10]. АНТ-20 «Максим Горький», И-16 болгаш өске-даа самолеттар көргүстүнген. Ук чаңчылды ССРЭ-ниң өске хоорайларынга киирген[10].

Энгельс хоорайга Май бирниң митингизи. 1932 чыл

Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында чыскаалдар болгаш парадтар чоруттунмайн турган[8].

Колхозная газета: ВКП(б)-ның Веневский РК болгаш ажылчы чоннар депутаттарының район Совединиң органы. Венев хоорай (Тула область). 1941, № 68 (1774) (май 1).

1956 чылда Москвадан бир дугаар Кызыл шөлге Май бирниң чыскаалын бараалгадып теле-репортаж болган[8].

1970 чылдарда байырлалды «Ажылчы чоннар аразында эп-сеткил каттыштырылгазының хүнү» деп эде адаттынган[10]:

«Май 1-ниң байырлалы-биле!» деп каан совет үезиниң открытказы

Ажылчыннарның туктар болгаш транспарантылар-биле массалыг чыскаалдары болган.

1990 чылдың май 1-де май-те сөөлгү албан ёзузунуң Майгы бирги демонстрациязы болуп эрткен, ооң үезинде демократтыг эрге-чагырганың талалакчыларының совет чазакка удур лозунгулар-биле албан ёзузу-биле эвес чыскаалы болган[10].

1991 чылдың май 1-де Кызыл шөлге өртектер өстүреринге удур митинг болган. Организаторлар Москва профэвилелдер федерациязы болгаш Хостуг болгаш хамаарышпас профэвилелдер ассоциациязы болган. Мавзолейниң трибуназынга М. С. Горбачев, А. И. Лукьянов болгаш өскелер-даа чораан[15].

Демонстрантыларның лозунгулары[15]:

  • «Индексация дугайында хоойлуну негеп тур бис»;
  • «Уруглар барааннарының өртээниң аартаарынга удур бис»;
  • «Парламентарийлер — күш-ажылчы кижилерниң социал камгалалын хандырар»;
  • «Ажылчын күштүң төлептиг шалыңы дээш»;
  • «Экономиканы бузуп каапкаш шупту өлүр бис»;
  • «Садыглаашкындан болгаш ачы-дузадан 5% үндүрүгнү күш чок болдурар» д.о.ө.

Совет Эвилелиниң соондагы Россия[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

1992 чылда Бүгү делегейниң ажылчы чоннарының эп-сеткил каттыштырылгазының хүнү частың болгаш күш-ажылдың байырлалы кылдыр эде адаан[1].

1993 чылда Май бирниң элээн каш митингилерин Национал камгалал фронтузу, Күш-ажылчы Москва, Россия Федерациязының Коммунистиг партиязы организастап эрттирген. Май 1-де Ленин проспектизинге демонстрантылар болгаш ОМОН үскүлежиишкиннери болган, ооң дургузунда 150 кижи когараан[16][17].

Байырлыг чыскаалдың киржикчилери. 1990 чылдар

Социал-политиктиг лозунгулар[18][19]:

  • «Банкроттарның чазаан халаштырар!»;
  • «СИЛЕРНИҢ кризизиңер дээш төлээрин күзевейн тур бис!»;
  • «Бот-организастаттынары! Бот-башкарылга! Бот-камгалал!» и др.

2002 чылдан тура Новосибирскиге бир дугаар «Монстрация» деп Май бирниң акциязын эрттирген. Сөөлгү акция 2019 чылда эрткен.

2004 чылда хоойлу хүлээп алдынган, ооң аайы-биле май 2-ниң хүнү ажыл хүнү апарган[10]. Москвага профэвилелдер федерациязының чыскаалы, политиктиг партияларның митингилери болуп эрткен.

2009 чылда профэвилелдер, партиялар болгаш хөй-ниити организациялары янзы-бүрү угланыышкынныг политиктиг акцияларны эрттирген. Чижээлээрге, «Чаңгыс демниг Россия» (ФНПР болгаш МГЕР-биле кады), «Чөптүг Россия», «РФКП», «Яблоко», «Эп-сеткил каттыштырылгазы», ЛДПР болгаш Автономнуг хөделиишкин партиялары[20]. Мероприятия сопровождались следующими лозунгами[20]:

  • «Путинниң планы — Тиилелгениң планы!»;
  • «Бонустарны — пенсионерлерге»;
  • «Өг-бүледе үш бичии уруг дээрге норма-дыр!».

2013 чылда Президент Владимир Путин Россия Федерациязының Күш-ажылдың Маадыры атты тургускан. Ол ССРЭ-ге турган Социалистиг Күш-ажылдың Маадыры аттың аналогу болур. Колдуунда Күш-ажылдың Маадыры атты частың болгаш күш-ажылдың байырлалынга тураскаадып тыпсыр. 2013 чылда Москвага 100 муң ажыг чыскаалчылар кудумчуларже үнген[21].

2014 чылда профэвилел коллективтериниң кежигүннери чурттуң хөй-хөй хоорайларынга болган баштайгы массалыг чыскаалды эрттирген[4]. Май 1-де Москвага 92 хемчег болуп эрткен. Оларны эрттиреринге 50 хире шөлдерни тускайлаан.

2016 чылда Россияның чамдык регионнарында байырлалдың православ Пасха-биле капсырлажы бергени-биле Май бирниң чыскаалдарын болгаш митингилерин соксаткан[22].

2018 чылда байырлыг чыскаалдарга 3 млн хире кижи киришкен[10]. «Лужники» деп олимпийжи комплекске чайгы сезон эгелээн. Профессионалдар мотоциклдер, чадаг-тергелер болгаш самокаттарга трюктарны күүседип турган. Горький аттыг Паркка танцы парады эрткен. Октябрьның 50 чыл оюнуң парыгынга чечектер Балы болуп эрткен. Кызыл шөлге профэвилелдерниң чаңчылчаан чыскаалы болган.

COVID-19 пандемиязының уржуундан 2020 чылдан 2022 чылга чедир массалыг хемчеглерни соксаткан[10]. Май бирниң акциязы онлайн-чурумга эрткен социал четкилерге туктар плакаттарлыг чуруктарны киржикчилер салган[10].

2023 чылда Москвага 200 ажыг хемчеглер болуп эрткен. Оларның аразында: концерттер, мастер-класстар, кудумчу театржыткан көргүзүглер, эртем шоулары, квизтер, хөгжүм коллективтериниң көргүзүглери. Самарага Гитаралар чыскаалга деп делегей чергелиг ыры фестивалы болуп эрткен[23]. Хемчеглерниң аразында:

  • митинг-концерт «Тайбың, Күш-ажыл, Май!»;
  • Россияның «Гренада» улустуң ансамблиниң болгаш Джим Макрэйниң (Шотландия)оюн-көргүзүү;
  • «Дүнеки бөрүлер» деп мотоклубтуң киржилгези-биле автомоточарыш;
  • Алдар Тураскаалынга чечектер салыры.

Куйбышев шөлүнге фестивальдың хоорайжыгажын организастаан аңаа[23]:

  • темалыг делгелгелер,
  • арт-инсталляциялар,
  • виртуалдыг музейлер,
  • мастер-класстар,
  • лекциялар,
  • ойнаар шөлчүгештер болгаш чогаадыкчы зоналар.

Опера болгаш балет театрынга симфониктиг оркестрниң оюн-көргүзүү болган, аңаа дирижер Крейг Робертс Сашо Гачник (Словения), Франсуа Модеме (Франция) киришкен[23]. «Художественный» кинотеатрга «Ржев» деп фильмниӊ ажык көргүзүү болуп эрткен"[23].

Хүннү төндүрүп тура мындыг бөлүктер оюн-көргүзүүн бараалгаткан[23]:

  • «Декабрь»,
  • «Зверобой»,
  • Liberate (Никарагуа),
  • Rastrelli Cello Quartet (Германия).

2024 чылда Москвага «Труд крут» деп Бүгү Россия чергелиг күш-ажыл акциязының чорудуу-биле улус ажыл-агыйының чедиишкиннериниң делгелгезинге «Май!» деп чыскаал болуп эрткен. Күш-ажыл кайгамчык-тыр!". Россияның студент отрядтары База Росмолодежь хемчегниң эрттирикчилери болган[24]. Караоке темалыг ырыларны күзелдиг кижи бүрүзү күүседип болур Заживай, Первомай деп программаны 248 дугаар библиотекага организастаан.[24].

ВДНХ-да Зерно павильонунга «ВЭБ.РФ Город для жизни сбываются» экспозицияга байырлалдың төөгүзүнүң дугайында викторина болган[25].

Россияның студент отрядтары байырлыг чыскаалга «Май! Күш-ажыл кайгамчык-тыр!» ВДНХ, 2024 чылдың май 1

Мөгейиг дааның Тиилелге музейинге Германиядан, Великобританиядан, АКШ-тан, Швециядан, Австриядан, Турциядан болгаш өске-даа чурттардан трофей техниканың делгелгези ажылдап турган[25].

Хартыга парыгынга «Чайның эгелээни: парк в ритме поп-рок» деп бөлүктерниң оюн-көргүзүү-биле фестиваль болуп эрткен. Аңаа дараазында бөлүктер ырлашкан[25]:

  • «Над пропастью во лжи», «Без обид», Lissa и Samagi.

Горькийниң Парыгынга «Май! Парк! Маңнаары!». Ол ышкаш рок-н-роллга, бачатага, классиктиг бал танцыларынга өөредир танцы шөлдери ажылдап турган. «Мен сеңээ ынак мен, мээң эрги парыгым» болгаш «Чүс-чүс чылдарның дүвүнден космиктиг талаларже» деп паркка экскурсиялар болуп эрткен[25].

«Эрмитаж» садынга «Культура пикниги» деп программаны организастаан, аңаа симфо-джаз Коллективи B-band киришкен, актер мергежилиниң болгаш балет уран чүүлүнүң мастер-класстары эрткен. Чурукчуларга массалыг пленэрлерни организастаан. Литературада аъш-чемге чүдүүрүнүң Дугайында ол Ышкаш Москваның кудумчуларының төөгүзүнүң дугайында лекциялар номчаан[25].

Ажык МИЧ-тиң медээзи-биле алырга, 2025 чылда Москвага Частың болгаш күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан байырлыг концерттер, кудумчу болгаш концерт залдарынга артистерниң оюн-көргүзүү болуп эрткен[26]. Май 1-де н. Э.Бауман Аттыг Садка, «Соңгу Тушино», Сокольники парктарынга, Воронцово турлаанга, Горький Парыгынга болгаш өске-даа парктарга мастер-класстарны, лекцияларны, хөгжүм концерттерин, спортчу хемчеглерни, квизтерни, оюннарны болгаш уругларга викториналарны эрттирген. Санкт-Петербургка чыскаалдар демонстрациялар митингилер болгаш массалыг хөглээшкиннер эрткен[27]. Россияның Хамаарышпас Профэвилелдер Федерациязының Күүсекчи комитединиң шиитпири-биле 2025 чылда профэвилелдер хемчеглериниң темалары: 1941—1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чыл ою, россияда профэвилелдер шимчээшкининиң 120 чыл ою болгаш ФНПР-ниң тургустунганының 35 чыл ою болган. Акцияның девизи: «Шылгараңгай Күш-ажыл — Тиилелгениң магадылалы!»[28].

Өске чурттарга байырлаар чаңчылдар

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
  • Англияга май 1-де дыка хөй хоорайларга" май ыяжын « тургузар, ону ленталар-биле каастаар, чоннуң хөглээшкиннери эртер.[29].
  • Азияда демонстрациялар концерттер ярмаркалар фестивальдар эртип кижилерниң хөй кезии дыштанып өг-бүлези-биле байырлалын бажыңында эрттирип турар[4].
  • Африкада профэвилел организацияларының киржикчилери концерттер эрттирип, гараж садыглаашкыннары эрттирип турар. Тус черниң ус-шеверлериниң кылыглары делгеттинген аңгы-аңгы чурттакчылыг черлерде делгелгелер болуп турар[4].
  • Бразилияда частың болгаш күш-ажылдың байырлалын „Dia do Trabalho“ — „Күш-ажылдың хүнү“ деп адаар[30]. Ол ажылчы чоннарның делегей чергелиг эп-сеткилиниң демдээ кылдыр демдеглеп турар. Май 1-де митингилер, парадтар болур. Профэвилел хемчеглери оюн-тоглаа хемчеглери пикниктер футбол матчтары эртер[11].
  • Май 1-де Белоруссияда Профэвилелдер федерациязының организастааны албан-езузунуң митингилери, өг-бүлениң хөглээшкинниг хемчеглери, маевкалар, бүдүрүлгениң мурнакчыларын, профэвилелдиң активчилерин болгаш күш-ажылдың хоочуннарын шаңнап-мактаары болуп эртер[31].
  • Майның бир дугаар хүнүн Германияга Der Tag der Arbeit — „Күш-ажыл хүнү“ деп адаар. Das Maibaum — ленталар болгаш чечектер-биле каастаан ыяш чагыны тургузар чаңчыл бар. Ырак эвесте сценага шаандагы тоолчургу чугааларга үндезилээн шиилерни ойнап турар. Ыяш чагыны тургузарының чорудулгазы колдуунда парадтар, оюннар, хөглээшкиннер болгаш чаңчылчаан немец колбаскалар чиири-биле кады болур. Германияның соңгу талазында бичии уругларга аъш-чем аймаан суксуннарны бичежек белектерни хол тергежигештеринче чүдүрүп алгаш өг-бүлениң пикнигинче үнери чаңчыл апарган[32]. Май 1-де Берлинге болганчок-ла радикалдыг солагай талакы бөлүктер биле полицияның демонстрантыларының аразынга үскүлежиишкиннер болуп турар[33].
  • Май 1-де Гавайяда „Чечек гирляндыларының хүнүн“ демдеглеп турар. Ол хүн дириг чечектерден веноктар болгаш гирляндыларны кылгаш национал хептерлиг чыскаалдарны эрттирер[29].
  • Грецияга Май баирде бичии уруглар болгаш элээдилер дашкаар үнгеш эрткен-дүшкен улусту мендилеп турар? а ооң соонда частың демдээ — баштайгы хараачыгайны дилеп чоруптар[4].
  • Май 1-де испаннар Бүгү делегейниң күш-ажыл хүнүн демдеглеп турар. Испанияга бо байырлал күш-ажылчы эргелер болгаш ажылдакчыларның аразында эп-сеткил каттыштырылгазы дээш демиселди символизастаар. Дыка хөй хоорайларда күш-ажылчы кижилерниң эргелерин камгалаарынга болгаш күш-ажылчы байдалдарны экижидеринге тураскааткан митингилер чыскаалдар эртип турар[34]. Ол ышкаш бо хүнде херээжен чонга часкы баштайгы чечектер боодал чечектерни сөңнээри чаңчыл апарган[4].
Барселонага май бирниң демонстрациязы. Quique Garca деп чуруктуң автору. 2024 чыл
  • Ирландияда күзелин илереткен боярышникти кызыл кожаалар-биле каастаары чаңчыл апарган[29].
  • 1996 чылда Казахстанга „Күш-ажыл хүнүн“ байырлаарын соксаткан. Амгы үеде май 1-де „Казахстанның чонунуң чаңгыс эп-сеткилиниң байырлалы“ болуп турар.
  • Май 1-де Кубада Күш-ажыл хүнүн демдеглеп турар. Хоорайларда массалыг демонстрациялар, чыскаалдар болуп турар. Май 1-ге чедир кудумчуларны туктар, плакаттар билдингир революционерлерниң портреттери-биле каастап турар[35].
  • Нидерландыда май 1 албан ёзузу-биле дыштаныр хүн эвес, ынчалза-даа дыка хөй ажыл берикчилери болгаш профэвилелдер ажылдакчыларынга май 1-ниң дыштаныр хүнүн боттарының күзели-биле ап болурунуң дугайында дугуржуп турар[36].
  • Май 1-де Парагвайга компанияларның дыка хөй удуртукчулары ажылдакчыларның барбекюже үнүүшкүнүн организастаар[11].
  • Сенегалдың төвү Дакарда май 1-де бир дөмей кеттинген чыскаал-шоор болгаш тамтамнар-биле чыскаалче үнер. Парад доозулган соонда профэвилелдер дамчыштыр ажылчыннар күрүне баштыңынга „хомудалдыг блокнот“ тыпсып турар[8], аңаа оларның бодалы-биле «оларның амыдырал-чуртталгазының болгаш күш-ажылының байдалдарын элээн экижидеринге идиглиг» негелделер даңзызын киир бижип болур[37].
  • АКШ-та манифестациялар болгаш митингилер болуп турар. Нью-Йоркка массалыг чадаг-терге чарыжы эртер[11].
  • Финляндияга май 1-де студентилерниң часкы карнавалын эрттирер.[38]. Апрель 30-те Хельсинкиге Май бирниң байырлалы эгелээр. Парадтың шупту киржикчилери ол хүн ак фуражкаларын кедип алыр (лицейни дооскан болгаш доозукчу шылгалдалар дужааган абитуриентилерниң бажы). Кежээкиниң 6 шакта студентилер Хавис Аманда нимфаның статуязының бажынга ак өңнүг фуражка кедер[38].
  • Май 1-де Шри-Ланкада Бүгү делегейниң ажылчы чоннар хүнүн демдеглеп турар. Ол хүн чаңчыл езугаар улуг профэвилел организацияларының болгаш ажылчыннар каттыжыышкыннарының организастап эрттиргени митингилер демонстрациялар эрттирери чаңчыл болган[39].
Шри-Ланканың Фронтучу социалистиг партиязының кежигүннери Владимир Ленинниң портреди-биле. Коломбо, Шри-Ланка. 2024 чыл. Чуруктуң автору: Eranga Jayawardena
  1. 1 2 3 4 5 6 1 мая - Праздник весны и труда. Справка (2025-04-09). Хынаан 5 апрельдиң 2025.
  2. Началась последняя полная рабочая неделя перед майскими праздниками. На следующей неделе будет всего три рабочих дня. РБК Life (2025-04-21).
  3. 1 2 3 Каково происхождение Первого Мая?. propaganda-journal.net.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 1 мая 2025: суть, история и традиции Первомая, когда, где и как начали отмечать Праздник Весны и Труда. Хынаан 9 апрельдиң 2025.
  5. Бессмертный К. С.. История Дня Гнева (Первомая). samlib.ru.
  6. Юрий. О международной манифестации 1 Мая 1890 г., I конгресс II Интернационала в Париже (14 — 21 июля 1889) (ru-ru). www.illuminats.ru.
  7. 1 2 3 4 День международной солидарности трудящихся. Хынаан 9 апрельдиң 2025.
  8. 1 2 3 4 Первое мая: история появления праздника, традиции, как его отмечают (2023-04-27). Хынаан 9 апрельдиң 2025.
  9. Роженцова, О. История 1 мая. Как отмечали в СССР и что празднуют в России. А ещё — как Первомай менял свои названия. РБК Life (2024-04-27).
  10. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 История 1 мая. Как отмечали в СССР и что празднуют в России. Хынаан 9 апрельдиң 2025.
  11. 1 2 3 4 5 Ксения Эпова. 1 мая: история и традиции праздника — в статье на Zoon.ru (ru-RU). zoon.ru.
  12. Основные законодательные и правовые материалы. Кодекс законов о труде 1918 года. www.hist.msu.ru.
  13. Кодекс законов о труде 1918 года  (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынааны 2015 майның 1. Архивтээн 2015 майның 1.
  14. Постановление ЦИК СССР от 23.04.1928 "О праздничных днях, посвященных дню Интернационала, и об особых днях отдыха" (ru). www.consultant.ru.
  15. 1 2 Фильм Май тревог и надежд.. (1991) (ru). web.archive.org.
  16. Предварительный отчет о массовых беспорядках, имевших место в Москве 1 мая 1993 года. web.archive.org.
  17. Предварительный отчет о массовых беспорядках, имевших место в Москве 1 мая 1993 года. www.1993.sovnarkom.ru.
  18. «Долой министров-капиталистов!» Призывы и лозунги Центрального Комитета КПРФ к массовым акциям 1 и 9 мая 2009 г.. Хынаан 5 апрельдиң 2025.
  19. Если хочешь лучшей жизни — выходи на демонстрацию! Лозунги и призывы ЦК КПРФ к 1 и 9 Мая. Хынаан 5 апрельдиң 2025.
  20. 1 2 В Кризис.ру - экстренные новости экономики и бизнеса. Финансовый кризис, Россия кризис, причины кризиса, экономический кризис, кризис 2009. web.archive.org.
  21. На первомайскую демонстрацию в Москве вышли 100 тыс человек. Хынаан 5 апрельдиң 2025.
  22. День святой Пасхи (20160501T0406). Хынаан 5 апрельдиң 2025.
  23. 1 2 3 4 5 Приедут европейцы: посмотрите, как пройдет празднование Первомая в Самаре. Хынаан 9 апрельдиң 2025.
  24. 1 2 1 мая в 2024 году: праздник весны и труда, как отмечают первомай в России и мире (2024-04-24). Хынаан 9 апрельдиң 2025.
  25. 1 2 3 4 5 Куда сходить в Москве 1 Мая: программа мероприятий (2024-04-30). Хынаан 9 апрельдиң 2025.
  26. Концерты на 1 мая в Москве. «КП» – Афиша (2025).
  27. Праздничные события в мае (Майская афиша в России и мире). Geektrips.ru (2025).
  28. Первомайская акция профсоюзов в 2025 году. Департамент Аппарата ФНПР по связям с общественностью, молодёжной политике и развитию профсоюзного движения (2025).
  29. 1 2 3 1 мая — Праздник Весны и Труда, традиции и история (2024-04-08). Хынаан 9 апрельдиң 2025.
  30. Праздник труда День труда в Бразилии. Оренбургское региональное телевидение (ОРТ) (2023-10-20).
  31. Мир, труд, май: что мы празднуем 1 мая? (2021-05-01). Хынаан 23 апрельдиң 2025.
  32. Гуляева, К. 1 мая – День труда в Германии. Deutsch online (2024-04-30).
  33. Umbruch-Bildarchiv Fotos und ein Video zum 1. Mai 2002 in Berlin. www.umbruch-bildarchiv.de.
  34. Día de los trabajadores: история и традиции в Испании. Españalandia (2024).
  35. May Day in Havana. Cubagrouptour (2024).
  36. Почему в Нидерландах 1 мая не является выходным днем: исторический контекст (ru-RU). Новости Нидерландов.
  37. Как зародился и как сегодня празднуется Первомай (2023-05-01). Хынаан 23 апрельдиң 2025.
  38. 1 2 aucor. Первое мая в Финляндии – праздник весны - Это Финляндия (2015-04-27). Хынаан 5 апрельдиң 2025.
  39. 1 мая – Международный Праздник Трудящихся. Туроператор «Кайлаш».
  1. Календарные обряды и обрядовая поэзия Воронежской области. Афанасьевский сборник. Материалы и исследования. — Вып. III / Сост. Пухова Т. Ф., Христова Г. П. — Воронеж: Изд-во ВГУ, 2005.
  2. Мельников-Печерский П. И. В лесах. Книга вторая. — М., 1875.
  3. Попов Алексей Дмитриевич, Пивоваров Никита Юрьевич Демонстрация дискурсивной власти: высшее партийное руководство СССР и организация празднования 1 мая и 7 ноября (1950-1960-е годы) // Исторический курьер. — 2021. — № 6 (20).
  4. Люксембург, Р. Праздник Первого мая: пер. с польского. — СПб., 1895. — 16 с. Архивная копия от 27 сентябрьның 2020 на Wayback Machine
  5. Фурсова Е. Ф. Традиционализм и неотрадиционализм в современной культуре восточнославянских народов Сибири // Материалы международной научно-практической конференции «Регионы России для устойчивого развития: образование и культура народов Российской Федерации». — Новосибирск: ЗАО ИПП «Офсет», 2010. — Т. 1. — С. 882—892. — ISBN 5-7133-0704-2.