Сиддхартха Гаутама Башкы
.jpg)
Махавагга Гаутама Будда — дээрге төөгүде кайгамчык кижилерниң бирээзи. Кижилерниң кызыгаар чок хүндүткелин болгаш ынакшылын чаалап алган дээди башкы болуп турар. Бодунуң чайынналган мага-боду, кайгамчык чараш аялга дег үнү болгаш частырыг болгаш карышкак чок чидиг угааны-биле долгандыр кижилерни кайгадып турган. Ол чүнү чугаалап турар чүвел дээрге: мага-бодунуң даштыкы демдектери анаа кижилерден ылгалдыг, чугаа-домаа өөредиг болгаш угааны шупту бойдусту шыны-биле көрүп турары. Будда башкы өөредигни 40 чыл хире дамчыдып турган, өөредиглерни дыңнап алыр дээш база ыдык башкының айызын алыры-биле делегейден хааннар болгаш бөдүүн кижилер кээп турган.
Төөгүлер
Будда башкының төрүттүнери
Будда башкы хаан өг-бүлеге төрүттүнген (623-544 б.э.ч.). Иези божулга үезинде чок апарган. Адазы оглун "Сиддхартха" деп адаан. Очулдурар болза " Аас-кежик чедирер кижи" дээр. Сиддхартха төрүттүнүп кээрге хаанның өргээзинче ол үениң алдарлыг ыдыктыы келген. Будданың адазы ол кижиге хүндүткели улуг турган, ужурашкан санында-ла аңаа мөгейер турган. Ыдыктыг тургаш: "меңээ ол бичии оолду көргүзүп көрүңерем" дээн. Бичии оолду көргеш ооң карааның чажы төктү берген.
Адазы айтырган:
- - Канчап бардыңар?
Ыдыктыг харыылаан: - Бо оолдуң келир үезин көрүп тур мен. Ам ол бичии үрезин, а өзүп кээр болза - кайгамчык алантоос боор!
- -А чүге карааңар чажы төктү берди?
- -Бо оолдуң частып кээр үезинде мен турбас мен, ынчангаш караам чажы төктү берди.
Ол үеде төрүттүнүп келген уругларга сан-чурагайы тургузар турган. Астрологтар оолдуң демдектерин көргеш " Келир үеде бо оол делегейниң хааны азы саньясин (ыдыктыг башкы) боор" дээн.
Адазы айтырып:
- - Ол кандыг аайлыг чүвел? чүге ийи удурланышкак кылдыр чугаалап тур силер?
Астрологтар харыылаан:
- - Черле ындыг хаан, бо делегейни аптар кижи кажан-даа төрүттүнүп келзе бо делегейден ойталап шыдаптар сеткили оттуп келир.
Адазы утказын билбейн баргаш катап айтырган: " Утказын тода айтып берип көрүңерем". Астрологтар харыылаан:
- - Саньясаның дугайында хөй-ле чүүлдү билбес бис, ынчалза-даа эрги бижиктерде мынча дээн: Кижиге шупту байлактар тыптып кээрге, ол кижиниң иштинге хенертен шуптунуң херек чогун биле берип болур. Карачал чуртталганы ойталаар дизе карачал амыдыралды долузу-биле амыдыраар апаар. Аякты чүгле дүвүңге дээр ишкен кижи октап шыдаар.
Будданың адазы дүвүрей бергеш айтырган:
- - Чүнү канчаар мен? Канчаан кижизидер кижи мен? Ол мээң чүгле чаңгыс оглум-дур! Мен ам аныяк эвес мен, кадын база чок болган. Мээң ам оолдарлыг болурумнуң идегели чок. Мээң күрүнем буступ дүжер! Меңээ сүмеден берип көрүңер!
Астрологтар сүмелээн
- -Бо өртемчейден ойталавас деп бодаар болза бо амыдыралдың шупту нүгүлүн чажырып кааптыңар: аарыг-ажыкты, кырыышкынны болгаш өлүмнү. Оолду долгандыр чүгле чараш чүүлдер биле шыва кааптыңар : чараш аялга, уран-чүүл. Ооң мырнынга өлүм дугайында чугааны хоругдаңар.
- Улус болза Будданың садынга чечектерни безин оңурбайн турган дээр. Дүне када ажылдакчылар оңуп калган чечектерни болгаш кургап калган чудуктарны узуткап кааптар турган. Будда чүгле чараш чүүлдер аразыңга өзүп турган. Ынчалза-даа шын амыдырал кайыын-даа көстүп кээр, ону кым-даа канчаан-даа чажырып шыдавас.