Үн (Физика)
Үн – физиктиг болуушкун, агаар (азы өске хей) дыгыйының өскерлип шимчеп кээн кезек чалгыг. Ол чалгыгны дыңнаар азы хүлээп алыр херекселден (азы кижиниң кулаандан) база хамааржыр.
Өске бүдүмелдерге
Үн болза чүгле агаарга (хейге) эвес, а плазма, суук болгаш кадыг бүдүмелдерге чалгып болур. Чижээ: чаныңарда турар бар чүнү-даа болза соктаптыңар. Дыгыйы улуг бүдүмелдерге ооң дүргени улуг болур. Ынчангаш үн дыгыйы эвээш хейге оожум тараар.
Бистиң тынып турар агаарывыска ортумак хемчээлдиг турда үннүң дүргени – 340 м/с.
Йӱквесештмаш
Йӱквесештмаш але лӱшкымаш — помещенийышке витыше йӱк-йӱан иземмаш. Конструкцийым аралыше йӱк оҥартыш децибальыште палдырна. Йӱк оҥартыш тувраш кӱлешлык чыла технологий нормым ыштымаште кучылтмо да шуктымо характеристике дене кылдалтын. Йӱк солнымо нормо 23.103.2003, санитар-экологий йодмаш дене келшышын тӧрлалтыт, тидыжым обязательныйлан шотлалтыт. Тугеже нунын шуктыдымышт пудыртымылан каяш тореш лиймылан шотлалтеш объектым пудыртымым кораҥдыме марте, пашаште кучылташ чарыме, штрафым да пудыртымым кораҥдымашке виктаралтше моло мерым ышташ тореш лийшашлан амалым пуаш тореш лийшашлан.[1]
Термин йӱк оҥартыш терминаций эре синонимлан шотлалтын лӱшкымаш. Тиде кечын йӱк-йӱан шижтарымашым пӧлемлаште лӱшкымӧ деч аралымашке, утларакшым автомобильлаште шургымо нерген мутланымаште кучылталтеш.