Базыр Түлүш Лопсаң оглу
| Базыр Түлүш Лопсаң оглу | |
|---|---|
| тыв. Базыр Түлүш Лопсаң оглу | |
 | |
| Төрүттүнгенде ады | Түлүш Лопсаң оглу Базыр |
| Төрүттүнген ай-хүнү | 1917 |
| Төрүттүнген чери | Эъжим, Улуг-Хем, Урянхай край |
Базыр Түлүш Лопсаң оглу (төрүттүнгенде ады — Түлүш Лопсаң оглу Базыр, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчизи, тыва эки турачы эскадроннуң 1-ги взводунуң гвардейжи анаа дайынчызы, ССРЭ-ниң 1-ги чаданың Ада-чурттуң Улуг дайынының ордениниң (1944), ТАР-ның «Дайынчы шылгарал дээш» деп медалының (1944) эдилекчизи.
Допчу намдары
Базыр Түлүш 1917 чылда Улуг-Хемниң Эъжимге төрүттүнген.
1941 чылдан тура «25 лет РККА» госхозтуң профэвилелиниң даргазы турган.
1942-1943 чылдарда Улуг-Хем кожууннуң секретары турган.
Ада-чурттуң улуг дайынынга киржилдези
Тыва Арат Революстуг Намның Төп комитединиң секретариадының 1943 чылдың август 25-тен шиитпири-биле 1-ги тыва эки турачы отрядтың 1-ги взводунуң анаа дайынчызы кылдыр томуйлаткан.
Тыва Арат Республикадан тыва эки турачылар отряды Барыын фронтунуң 6-гы аъттыг корпузунуң Морозов аттыг 8-ки гвардейжи аъттыг Ровно дивизиязының 31-ги гвардейжи аъттыг полкунуң составынче 4-кү эскадрон кылдыр кирген. Ооң составында 1000 километр орук чок черге 45 хонук дургузунда агаар-бойдус талазы-биле кончуг берге байдалдарда чоруп келген. Марш үезинде тывалар кижи-даа, аът-даа талазы-биле чидириг чок турган. Тыва чылгычылар походка шыдамык чоруун көргүскеннер.
1944 чылдың январьның 29-та 4-кү эскадроннуң тыва аъттыг шериглери Украин ССР-ниң Ровно облазының Деражно суур дээш тулчуушкуннарга баштай киришкен болгаш халдаашкынга төлептиг үлегер-чижекти көргүскен.
Украин ССР-ниң хоорай-суурларын фашист эжелекчилерден хостаарынга эрес-дидимин көргүскен.
Дайын соонда
Дайын соонда колхоз даргазы кылдыр, СЭКП-тиң Улуг-Хем райкомунуң инструктору кылдыр ажылдап чораан.
Сактыышкын
Базыр Түлүштүң ады-биле Баян-Кол суурда кудумчу адын адаан[1].
Шаңнал-макталдары
• 1-ги чаданың Ада-чурттуң Улуг дайынының ордени (1944)
• ТАР-ның «Дайынчы шылгарал дээш» деп медалы (1944)
• «1941–1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Германияны тиилээни дээш» медаль[2].
Литература
• Сундуй М. Б. Эки турачы аъттыг эскадрон. Кызыл: Тываның ном үндурер чери, 1989.
• БАЗЫР Тулуш Лопсан оглу / Урянхайско-тувинская энциклопедия. II том (Л-Я). Под общей ред. Шойгу С. К., отв. ред. Бичелдей К. А. Кызыл: «Мир тувинцев», 2021. С. 131.
Демдеглелдер
Шөлүлгелер
• Постановление Правительства Республики Тыва О списках участников Великой Отечественной войны 1941—1945 годов, призванных из Тувинской Народной Республики
• Сундуй М. Б. Добровольный кавалерийский эскадрон