Байсалова Зоя Семис-ооловна
Байсалова Зоя Семис-ооловна | |
---|---|
Байсалова Зоя Семис-ооловна | |
Төрүмел ады | Амыр-Донгак Зоя Семис-ооловна |
Долу ады | 1953 апрельдиң 15 |
Төрүттүнген чери | |
Мөчээн хүнү | 2003 декабрьның 4 (50 лет) |
Мөчээн чери | |
Хамаатызы | ССРЭ |
Ажыл-херээ | поэтесса, прозаик |
Язык произведений | тувинский |
Зоя Семис-ооловна Байсалова (шын фамилиязы — Амыр-Донгак; 1953 чылдың апрель 15 — 2003 чылдың декабрь 2) — тыва шүлүкчү, прозачы.
Допчу намдары
Зоя Семис-ооловна 1953 чылдың апрель 15-те Тыва АССР-ниң Чөөн-Хемчик кожууннуң Шемиге төрүттүнген. Чаш болгаш элээди чылдарында авазы уруунга тоолдар, тыва чогаалчыларның шүлүктерин номчуп, чоннуң амыдыралындан солун, каттырынчыг-даа болуушкуннарны чугаалап берип чораан. Авазы аажок чечен-мерген, чончу кижи турган[1]. А. М. Горький аттыг Литература институдун дооскан. «Тываның аныяктары» солунга корреспондентилеп, Тыва Республиканың телерадиокомпаниязынга радиожурналистеп ажылдап турган.
Чогаал ажылы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Чогаал ажылын 1975 чылда эгелээн. Зоя Семис-ооловна ава дугайында баштайгы шүлүүн 4 класска өөренип тургаш бижээн. 9-ку класска турда, бирги шүлүү парлалгага үнген. Шүлүктериниң баштайгы чыындызы «Шапкын саарыг» деп ат-биле 1979 чылда чырыттынган. Дараазында чылдарда «Ховуда херээжен» (1994), «Сурас» (1996) деп проза чыындылары парлаттынган. Чогаал ажылынга бердинип, иштики хөөн сеткилин чараш кылдыр илередип, лириктиг шүлүктерден аңгыда рассказтарны, новеллаларны, биче назылыгларга кыска чогаалдарны бижип чораан.
Салым-чаяанныг чогаалчының шүлүктери бөдүүн дылда бижиттинген болгаш ову-хевирлери билдингир, ханы уткалыг. Ол төрээн бойдус, ынакшыл темаларынга хөйнү бижээн. Ынчалза-даа хып дээн изиг ынакшылды, муңгаранчыг чарлыышкынны, бүзүрелин оскунган, идегелин чидирген сеткил дугайында шүлүктеринде бижип, номчукчунуң сонуургалын хаара тудуп чораан.
Зоя Семис-ооловна чогаалдарында амыдырал-чуртталганың эки-багай талаларын, өг-бүлениң иштинде хамаарылгаларын, овур-хевирлерниң дески эвес оруктарга таваржып, берге байдалга үскеш, кандыг шиитпирге кээп турарын тодаргайы-биле бижип, көргүскен.
Чогаалдары «Литературная Россия» солунунга чырыттынып турган, орус, казах, бурят, моол дылдарже очулдурттунган.
Зоя Семис-ооловна чогаалчы боорундан аңгыда, очулга ажылынга база тергиинин көргүскен. Ол Анна Ахматованың шүлүктерин тыва дылче очулдуруп, тыва поэзияның сайзыраарынга улуг үлүг-хуузун киирген[2]. Россияның Журналистер эвилелиниң, Россияның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү (1994).
Чеди ажы-төлдүң буянныг авазы Зоя Семис-ооловна 2003 чылдың декабрь 2-де мөчээн
Кол парлап үндүрген чүүлдери
• Шапкын саарыг: шүлүктер. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1979. – 72 ар. Звонкий перекат: стихи.
• Ийи чүрек: шүлүктер. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1979. – 61 ар. Два сердца: стихи.
• Сурас: тоожу, чечен чугаалар. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1996. – 158 ар. Сурас: повесть, рассказы.
Демдеглелдер
- ↑ baysalova60.html Тыва филологтар юбилейин демдеглээн Зоя Байсалова » Тыва.Азия (чедимчок шөлүг — baysalova60.html төөгү).
- ↑ Литературлуг Тыва. 1-ги үндүрүлге: биобиблиогр. справочник / НБ им. А. С. Пушкин Респ. тыва; автору: С. С. Комбу, Л. М. Чадамба, Э. М. Ак-кыс.- Кызыл, 2007. — 52 ар.
Литература
• Күжүгет, М. Шүлүк чокта – чуртталгам чок [З. С. Байсалова (Амыр-Доңгак) дугайында] / М. Күжүгет // Шын. – 2013. – Апр. 13.
• Комбу, С. С.Байсалова Зоя Семис-ооловна / С. С. Комбу // Тувинская литература :словарь / С. С. Комбу ; под ред. : Д. А. Монгуша, М. Л. Трифоновой. – Новосибирск : 2012. – С. 23-24.
- РУВИКИ:Ажылдавас шөлүглерлиг чүүлдер
- Рувики:Статьи с оригиналом имени без шаблона lang-XX
- Апрельдиң 15 төрүттүнгеннер
- 1953 чылда төрүттүнгеннер
- Декабрьның 4 мөчээннер
- 2003 чылда мөчээннер
- Ат чок майык-карточкаларлыг чүүлдер
- Алфавитээн кижилер
- Алфавитээн чогаалчылар
- РУВИКИ:Чуруктары чок чогаалчылар чүүлдери
- Викитекаже шөлүг чок чогаалчылар чүүлдери
- Чөөн-Хемчик кожуунга төрүттүнгеннер
- Кызылга мөчээннер
- Тываның чогаалчылары