Кызылдың күрүнениң педагогика институду
Кызылдың күрүнениң педагогика институду (ККПИ),
- 1952-1956 чч. – Тыва АССР-ниң Кызылдың башкы институду;
- 1956-1995 чч. – Тыва АССР-ниң Кызылда күрүнениң педагогика институду[1];
- 2007 ч. – амгы үе – Тываның күрүне университединиң Кызылдың педагогика институду.
Төөгүзү
1950 чылдарның эгезинде Тыва АССР-ниң бүгү-ле салбырларынга дээди эртемниг специалистер хереглеттинип турган. Ылаңгыя башкылар чедишпестеп турган. Ынчан Тыва Республиканың чазаа ССРЭ-ниң удуртулгазынче Тывага институт ажыдарын дилээн. 1952 чылдың июнь 30-де Кызылдың башкы институду ажыттынган. Ол үеде Институтка чүгле Дыл болгаш чогаал салбыры биле физика-математика салбыры ажыттынган турган. Ол үеде чылда чүгле 100 сургуул киирип ап турган.
Баштайгы доозукчулары 85 кижи Институтту 1961 чылда дооскан[2]. 1961 чылдан 1995 чылга чедир 9849 дээди эртемниг специалисттер үнген[3].
Оларның аразында Тываның алдарлыг башкылары, чогаалчылары, эртемденнери хөй:
- Салим Сазыгович Сюрюн-оол (чогаалчы)
- Александр Александрович Даржай (чогаалчы)
- Евгений Владимирович Антуфьев (чогаалчы)
- Уран Алдын-ооловна Донгак (эртемден)
- Лидия Херлииевна Иргит (шүлүкчү)
- Сайлыкмаа Салчаковна Комбу (шүлүкчү, эртемден)
- Дубровский Николай Григорьевич (эртемден)
- Ондар Сергей Октяевич (эртемден)
- Дыртык-оол Анна Оюновна (эртемден, музей ажылдакчызы)
- Бавуу-Сюрюн Мира Викторовна (эртемден)
- дээш оон-даа өске.
Амгы үези
1995 чылдан тура Тываның күрүне университединге хамааржыр апарган. 2018 чылдың ноябрь 1-ден тура Тываның күрүне университединиң Кызылдың педагогика институду Тыва Республиканың Улустуң чогаалчызы Александр Александрович Даржайның адын эдилеп чоруур[4].