Ноябрь
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2025 чыл | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ноябрь (лат. Novem — тос) — юлиан болгаш григориан календарьлар аайы-биле чылдың он бир дугаар айы, бурунгу рим календарь аайы-биле чылдың 9 дугаар айы. Чылдың 30 хонуктуг дөрт айының бирээзи. Ортумаа-биле ол бөмбүрзектиң Соңгу чартыында күстүң адак айы, а Мурнуу чартыында частың адак айы болуп турар.
Праславяннар ноябрьны *листопадъ деп адап турган (белор. листопад; укр. листопад; чех. листопад; {{lang-pl |листопад} }), чүге дизе ол үеде бүрү дүжер үе кээр турган[1][2]. Ынчалза-даа ноябрьда бүрү дүжүп турары славяннарның чурттап турар чылыг девискээрлеринге (Төп, Мурнуу болгаш Мурнуу-Чөөн Европа) онзагай; Россияда, соок агаар-бойдустуг черде, ыяштарның хөй кезии октябрь төнчүзүнде бүрү шагда дуже берген боор.
Бойдуста болуушкуннар
Төп Россияда ноябрьда ортумак температура 0 °C хире. Бо дээрге күстен кышче шилчип турар ай-дыр, ол элээн соой бээр болгаш соок үеде хүрээлелдиң болгаш дириг амытаннарның сөөлгү эде тургузуу-биле онзаланып турар. Айның ортаа үезинде хүнде агаарның ортумак температуразы терс апаар, ол дээрге агаар-бойдустуң кыштың эгези-дир. Ноябрьда чаъс-чайык хар хевирлиг чаап турар, ай төнчүзүнде доктаамал харлыг шывыг тургустунуп кээр.
Байырлалдар
Делегей чергелиг
- Ноябрьның 1 — Делегей чергелиг веган хүнү
- ноябрьның бирги субботазы - Бүгү-делегейниң эр улус хүнү.
- Ноябрьның 8 — КВН хүнү.
- Ноябрьның 10 — Делегей чергелиг бухгалтер болгаш ревизор хүнү.
- Ноябрьның 17 — Бүгү делегейниң студентилер хүнү
- Ноябрьның 19 — Бүгү-делегейниң эр улус хүнү.
- ноябрьның үшкү четверги - Делегей чергелиг философия хүнү.
- ноябрьның үшкү воскресеньези - Бүгү-делегейниң орук шимчээшкининиң кем-херек үүлгедикчилериниң тураскаал хүнү.
Россияда
- Ноябрьның 1 — Суд приставының хүнү.
- Ноябрьның 4 — Национал чаңгыс демниг чоруктуң хүнү (2005 чылдан бээр демдеглеп турар)
- Ноябрьның 7 — Эп-найырал болгаш эптежилге хүнү (1996 чылдан 2004 чылга чедир демдеглеп турган) (1992 чылдан 1994 чылга чедир "Улуг Октябрь социалистиг революциязының юбилейи" деп адап турган, 1995 чылда ону «Улуг Октябрь социалистиг революциязының (1941 чылда) чээрби дөрт чыл оюнга тураскаадып Москваның Кызыл шөлүнге шериг парадының хүнү» деп адаан.)
- Ноябрьның 10 — Россия Федерациязының иштики херектер эргелелиниң хүнү.
- Ноябрьның 15 — Бүгү-российжи шериг албанының хүнү.
- Ноябрьның 18 — Отец Фростуң төрүттүнген хүнү.
- Ноябрьның 19 — Ракета күштери болгаш артиллерия хүнү.
- Ноябрьның 20 — Транспорт ажылдакчыларының хүнү[3]
- Ноябрьның 21 — Россия Федерациязының үндүрүг албан черлериниң хүнү.
- Ноябрьның 21 — Бухгалтер хүнү.
- Ноябрьның 22 — Психолог хүнү.
- Ноябрьның сөөлгү улуг-хүнү — Иелер хүнү.
- Ноябрьның 27 — Далай шерииниң хүнү
- Ноябрьның 27 — Үнелекчи хүнү.
Национал байырлалдар
- Ноябрьның 1 — Тыва дыл хүнү
- Ноябрьның 1 — Бүгү Ыдыктыглар хүнү католиктерге хамааржыр.
- Ноябрьның 3 — Мальдив Республиканың «Тиилелге хүнү» деп албан езузунуң байырлалы.
- Ноябрьның 5 — Гай Фокс хүнү.
- Ноябрьның 6 — Конституция хүнү.
- Ноябрьның 9 — Азербайджан Республиканың күрүне тугунуң хүнү.
- Ноябрьның 11 — Польшаның Национал хамаарышпас хүнү.
- Ноябрьның 11 — Хүн ЛахплесисАда-чурт камгалакчызының хүнү кылдыр
- Ноябрьның 12 — Азербайджан Республиканың Конституция хүнү.
- Ноябрьның 17 — Азербайджанда Национал дирлиишкин хүнү.
- 18 Ноябрьның — Латвия Республиканың хамаарышпас хүнү
- Ноябрьның 24 — Таджикистанның күрүне тугунуң хүнү.
- Ноябрьның 4-кү четверги — АКШ-да Өөрүп четтириишкин хүнү
Демдеглелдер
- ↑ Boryś W. Słownik etymologiczny języka polskiego. — Wydawnictwo Literackie. — Kraków, 2005. — ISBN 978-83-08-04191-8.Майык:Ref-pl
- ↑ Šaur V. Které názvy měsíců jsou již praslovanské? (pl) // Dzieje Słowian w świetle leksyki. — 2002. — S. 184.
- ↑ Россияның Транспорт яамызының дужаалы Федерация 08/10/2020 чылда No 300 «Профессионал байырлалды тургузарының дугайында - Транспорт ажылдакчыларының хүнү» (чедимчок шөлүг — төөгү).
Шөлүлгелер
- Ноябрь // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Календарь // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. Статья Витковского В. В.