Ондар, Сергей Октяевич

Рувики деп сайттан
Шынзыттынган чүүл
Сергей Октяевич Ондар
Ондар Сергей Октяевич.jpg
Төрүттүнген хүнү 1960 апрельдиң 28(1960-04-28) (64 хар)
Төрүттүнген чери
Ажыл чери
Альма-матер ТывКУ
Эртем деңнели биология эртемнериниң доктору[d]
Шаңңалдары Дээди профессионалдыг эртемниң хүндүлүг ажылдакчызы, ТывКУ-нуң эртем талазы-биле алдарлыг ажылдакчызы, Тыва Республиканың эртем талазы-биле алдарлыг ажылдакчызы, Академик В.В. Вавилов аттыг медаль

Ондар Октяй оглу Сергей (1960 чылдың апрельдиң 28, Сүт-Хөл кожуун) — тыва биолог, биология эртемнериниң доктору, профессор, Тыва Республиканың эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы[1], 2009 чылдан 2014 чылга чедир – Тываның күрүне университединиң ректору[2], Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң)депутады (2022 чылдан)[3].

Допчу намдары

Сергей Октяевич 1960 чылдың апрельдиң 28-те Тыва Автономнуг Областьтың Сүт-Хөл кожуунунуң Суг-Аксы суурунуга малчын өг-бүлеге төрүттүнген. 1975 чылда Кара-Чыраа 8 чылдыг ортумак школазын, 1977 чылда Кызылдың №2 ортумак школазын дооскан.

Ооң соонда Кызылда күрүнениң педагогика институдунуң биология-химия факультединче өөренип киргеш, ону 1983 чылда «Биология болгаш химия башкызы» деп мергежилдиг дооскан.[4]

Өг-бүлелиг, 2 ажы-төлдүг.

Ажыл-ижи

Күш-ажылчы намдарын 1983 чылда Суг-Аксы болгаш Кара-Чыраа ортумак школаларының биология болгаш химия башкызы кылдыр эгелээн. Сүт-Хөл биле Кара-Чыраа школаларынга кайызынга-даа бир өөредилге чылының дургузунда хары угда башкылап ажылдаан. Чүге дээрге биология биле химия башкылары чедишпес болгаш, аныяк башкыны ийи школага ажылдадып каан. Дүъш мурнунда Кара-Чыраа школазынга кичээлдерни эрттиргеш, оон халып чоктааш, Сүт-Хөл школазынга дүъш соонда биология, химия башкылап турган[5].

1984 чылдан 1986 чылга чедир — Кызылда күрүнениң педагогика институдунуң Биология кафедразының ассистентизи.

1986 чылдан 1987 чылда — М.В. Ломоносов аттыг Москваның күрүне университединиң стажер-башкызы, оон 1987 чылдан 1990 чылга чедир — М.В. Ломоносов аттыг Москваның күрүне университединиң Биология факультединиң ассистентизи;

1991 чылдан 1995 чылга чедир, оон 1996 чылдан 1997 чылга чедир — Кызылда күрүнениң педагогика институдунуң Биология кафедразының эргелекчизи[6];

1995 чылдан 1996 чылга чедир — Тываның күрүне университединиң Биология кафедразының эртем ажылдакчызы;

1997 чылдан 2000 чылга чедир — Тыва Республиканың күрүнениң долгандыр бойдус хүрээлелин камгалаар комитединиң башкарыкчызы;

2001 чылдан 2004 чылга чедир — Тываның күрүне университединиң Экология болгаш зоология кафедразының доцентизи;

2004 чылдан 2007 чылга чедир — Тываның күрүне университединиң эртем талазы-биле проректору;

2007 чылдан 2008 чылга чедир — Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының бирги оралакчызы;[7]

2009 чылдан 2014 чылга чедир — Тываның күрүне университединиң ректору;

2014 чылдан — Тываның күрүне университединиң Биология болгаш экология кафедразының профессору.

2022 чылдың сентябрьдан Тыва Республиканың Дээду Хуралының (парламентизиниң) депутады.

Эртем ажылы

Москваның М.В. Ломоносов аттыг күрүне университединиң аспирантуразынче кирип алгаш, Сергей Ондар бодунуң эртем ажылын Тывада Убса-Нур ыйгылаажының күске, күжүген дээш өске-даа бичии ынай дириг амытаннарының эът-ханынга оларның чип турары оът-сигенниң шынарының салдарын шинчилээри-биле холбаштырган. 1991 чылдың март 25-те М.В. Ломоносов аттыг Москваның күрүне университединиң тускай диссертация совединиң хуралынга "Убсу-Нур оргулаажының хензиг сүт ижер амытаннары болгаш оларның оът-сиген-биле хамаарылгазы" деп темага биология эртемнериниң кандидады эртем чадазын камгалап алган.

Убса-Нур ыйгылаажынга эртем-шинчилел ажылдарын үндезиннии-биле уламчылааш, 2001 чылда биология эртемнериниң доктору эртем чадазын Сергей Ондар камгалап алган. Биология эртемнериниң доктору Сергей Ондар улуг-улуг эртем-шинчилел төлевилелдерин боттандырарынга кончуг идепкейлиг болгаш чедиишкинниг киржип турар. Оларның бирээзи “Бүгү делегей чергелиг эртем-өөредилге төвү “Енисей Сибири” төлевилел. Ону Тыва, Хакасия биле Красноярск край демнежип боттандырып турар. Агаар-бойдустуң арыг боорунга дузалыг төлевилелдерни эртемденнер аңгы-аңгы деңнелдерде чорудуп турар. Тываның күрүне университединиң “Климаттың болгаш экологияның айтырыглары” төлевилелдиң болгаш “Төп Азияда эколог-биологтуг шинчилелдер” эртем лабораториязының удуртукчузунга биология эртемнериниң доктору Сергей Ондар томуйлаткан.

Эртем талазы-биле сонуургалдары: биологтуг эволюцияның теориязы, эволюционнуг экология, эмчи экологиязы, генетика.[8]

С. О. Ондарның кол эртем ажылдары Тываның девирскээринде ажыктыг үнүштериниң болгаш дириг амытаннарның саны эвээжеп-көвүдеп турарынга хамаарыштыр агаар-бойдустуң салдарынга хамааржыр.

130 ажыг эртем ажылдарының автору.

Шаңнал-макталдары

  1. Россия Федерациязының Күрүнениң долгандыр бойдус хүрээлелин камгалаар комитединиң хүндүткел бижии (1998);
  2. Тыва Республикада Россияның бойдус хайгаарал эргелелиниң хүндүлүг бижии (2003);
  3. «Тыва республиканың эртем талазы-биле алдарлыг ажылдакчызы" деп хүндүлүг ат (2006);
  4. Россия Федерациязының дээди профессионал өөредилгезиниң хүндүлүг ажылдакчызы (2010);
  5. «ИХЯ-га дузалал» деп хөрекке азар демдек (2010);
  6. Тыва Республиканың күш культура болгаш спордунуң тергиини деп демдек (2010);
  7. В. И. Вавилова аттыг медаль (2012[9]).

Демдеглелдер

  1. ↑ Указ от 21.09.2006 г № 152 О награждении преподавателей и сотрудников Тувинского государственного университета - tyva-gov.ru. tyva-gov.ru. Хынааны 2019 ноябрьның 26.
  2. ISSN 2587-7143. — doi:10.18101/2587-7143-2018-1-27-43.
  3. ↑ Депутаттар: Ондар Сергей Октяевич
  4. ↑ Известные учёные: Ондар Сергей Октяевич
  5. ↑ Эртемден башкы
  6. ↑ Кафедра биологии и экологии
  7. ↑ Известные учёные: Ондар Сергей Октяевич
  8. ↑ Известные учёные: Ондар Сергей Октяевич
  9. ↑ Известные учёные: Ондар Сергей Октяевич


Шөлүлгелер

Дөзү – «https://tyv.ruwiki.ru/w/index.php?title=Ондар,_Сергей_Октяевич&oldid=93442»