Мария Склодовская Варшавага башкы, эр гимназия директору Владислав Склодовскийниң (1832—1902) өг-бүлезинге төрүттүнген. Ачазы бичии уруунуң чуртталгазында улуг салдарлыг болган. Ол Санкт-Петербургтуң университедин дооскан[13][14]. Ол физикада, химияда база математикада сөөлгү ажыдыышкыннарны, чедиишкиннерни билир чораан. Орус, латин база грек дылды билир, француз, немец база англи дылдарга чугааланыр, шүлүк бижиир, очулдурар чораан[15]. Владислав математика биле физиканы Варшаваның школаларынга башкылап турган[16]. Авазы, Бронислава Богуская, Варшаваның бир уруглар школазын удуртуп турган[17][18].
Мария (солагай талазында) дыңмазы Бронислава-биле. 1886 чыл үези.
1878 чылды май 9-та, Мария 10 харлыг турда, авазы чок болган[19]. Ол дээш Марияның кадыы баксырааш, бурганга бүзүрели база кошкаай берген[20][21][22].
Ол-ла 1878 чылда Мария школаже кирип алган. Школачы тургаш-ла, Мария дыка кызымак турган. школаны алдын медальдыг дооскаш, ачазының чанынга аңаа дузалажып артып калган[23]. Кады төрээннери өөренип чорупканнар[24].
Ынчан Польшаның девискээри Россия, Австро-Венгрия болгаш Пруссияның аразында чардынган турган. Польшага херээжен улуска эртем чедип алыры берге, ынчангаш Мария биле Бронислава оочурлап эртем чедип алыр деп шиитпирлээннер[25][26][27].
Баштай бирээзи өөренир, а өскези ажылдавышаан оонзунга дузалажыр деп дугурушканнар[28][27][29]. Мария гувернанткалап ажылдавышаан, эртен 6 шакта тургаш, математика база физика номнарын номчуур турган. Ооң кырындан ол кезек суурларның араттарының ажы-төлүн база өөредип турган[30][23].
Адын «Мари» (фр.Marie)[34] кылдыр өскертип алгаш,Сорбонна университединиң бойдус эртемнериниң факультединче кирип алган. Аңаа физика, математика база химия өөренип эгелээн. Ол үеде уруглар колдуу эмчи талазынче кирип турган болгаш, улус ону кайгап турган. 1893 Мария университедин доозупкан[28][36].
Университетти дооскаш, Мария Варшаваже чанып келгеш, ада-иези ышкаш бир университетке башкылаар деп планнап турган[37]. Ынчалза-даа ол Пьер Кюриге дужа берген[34].
1895 чылдың июль 26-да олар өгленип алганнар[38][39]. Ол-ла чылдың октябьда олар Парижке бичии бичии өрээлдерлиг квартирага чурттай бергеннер[40].
1903 чылдың июнь 23-те Мария Сорбоннга«Исследование радиоактивных веществ» деп полоний биле радий ажыткан доктор ажылын делегейге бараалгаткан[42][46]. Ол ажылы дээш дораан улуг чедиишкинниг болуп, шаңналдарны ап эгелээн[43][47][48][49].
Ол-ла 1903 чылда Мария биле Пьер Кюрилер физикада Нобель шаңналын «радиацияны ажытканы дээш» алганнар[50].
1904 чылдың декабрь 6-да ийи дугаар уруу Ева төрүттүнген[6]. Ол үеде Пьер Сорбоннга физика профессору турган, Мария лаборатория эргелекчизи[51][52]. Ева журналист, хөгжүмчү база хөй-ниитичи болган. 102 харлыынга чедир чуртташ, авазының намдарын ном кылдыр үндүрген[53]. Америкага ол ном бестселлер апаргаш, хөй шаңналдарга төлептиг болган. Ева өг-бүлезинде чаңгыс Нобель шаңналы албаан кижи болган[54][55].
1906 чылдың апрель 19-та Пьер Кюри кудумчуга тергелиг аътка үстүргеш, чок болган[56]. Мария дыка бергедеп ол үени эрттирген[57]. Өөнүң ээзи чок болурга Марияны Париж университединге башкыладып каан[9], ынчан ол Университеттиң болгаш Францияның төөгүзүнде бир дугаар университетке херээжен башкы апарган [58][59][60][6]. 1908 чылда профессор ат четкеш, кафедралыг апарган[61][62].
Мария Кюри биде Альберт Эйнштейн. 1929 чыл.
1911 чылда химияда алган Нобель шаңналының диплому
1911 чылда Мария Кюри «радий биле полонийни ажытканы дээш» химияда Нобель шаңналын алган.
Дыка хөй чылдарда радий-биле ажылдап келген түңнелинде Мария Кюриниң кадыы дыка баксыраан, бүүректери база бергедедип келген[63]. 1934 чылыдң чазынында машинага арааглап чорааш, дегдирген соонда кадыы улам баксырап келген[64].
Мария Кюри 1934 чылдың июль 4-те Санселльмоз чоогунга чок болган[65].
М. Склодовская-Кюри. Исследование радиоактивных веществ (радий, полоний, актиний, уран, торий и др.) : Соч., представл. Париж. фак. наук, для получения степени д-ра физики = Recherches sur les substances radioactives par M-me Sklodovska-Curie / Пер. со 2-го испр. и доп. фр. изд. М. Я. Кульчицкий и М. Т. Кульчицкая, под ред. М. Я. Кульчицкого. — М.: т-во «Печатня С. П. Яковлева», 1904.
М. Склодовская-Кюри. Радий и радиоактивность / Полный пер. с 2-го фр. изд. А. И. Бачинского. — М.: Творческая мысль, 1905.
М. Склодовская-Кюри. Эталон радия и измерения в области радиоактивности / Пер. с фр. Н. Тамамшевой, под ред. Н. А. Булгакова. — СПб.: Физика, 1913.
М. Склодовская-Кюри. Радиоактивность / Пер. с фр. З. В. Ершовой, В. Д. Никольского, под ред. В. И. Баранова. — М., Л.: Государственное издательство технико-технической литературы, 1947.
М. Склодовская-Кюри. Пьер Кюри / Пер. с франц. Е. Ф. Корша, под ред. В. В. Алпатова. — М.: Молодая гвардия, 1959. — (Жизнь замечательных людей. Вып. 5 (271)). — 50 000 экз.
Волчек, Ольгерд. Мария Склодовская-Кюри / пер. с польск. З. Бадовской. — Варшава: Интерпресс, 1981. — ISBN 83-223-1977-0.
Гернек, Фридрих[de]. Пионеры атомного века. Великие исследователи от Максвелла до Гейзенберга = Bahnbrecher des Atomzeitalters / пер. с нем. Л. И. Корсиковой и В. П. Погорельцева под ред. Ю. А. Жданова. — М.: Прогресс, 1974.
Григорьев В. И. Мария Складовская-Кюри // О физике и физиках. — М.: Физматлит, 2004. — ISBN 5-9221-0392-X.
Лауреаты Нобелевской премии: Энциклопедия: А—Л / Пер. с англ / Отв. ред. Е. Ф. Губский. — М.: Прогресс, 1992. — 25 000 экз. — ISBN 5-01002539-6.
Самый сокровенный секрет материи. Мария Кюри. Радиоактивность и элементы (ru) // Наука. Величайшие теории. : Еженедельное издание / Пер. с исп., главный редактор А. Жаркова. — М.: Де Агостини, 2015. — Вып. 10. — ISSN2409-0069.
Заборенко К. Б. Радиоактивность / под ред. В. И. Баранова. — М.: Государственное изд-во технико-теоретической литературы , 1953. — Т. 53. — (Научно-популярная библиотека). — 200 000 экз.
Ихшанов Б. С. Радиоактивность / под ред. В. И. Баранова. — М.: Университетская книга , 2011. — ISBN 978-5-91304-177-7.
Капица С. П. Антология вступлений к классике естествознания / отв. ред. Л. А. Арцимович. — Жизнь Науки. — М.: Наука, 1975. — 16 000 экз.
Капустинская К. А. Анри Беккерель / ред. К. А. Пиличевская. — М.: Атомиздат, 1965. — 20 000 экз.
Кудрявцев П. С. История физики: от Менделеева до открытия квант (1870—1900 гг.). — М.: Государственное учебно-педагогическое изд-во Министерства просвещения РСФСР, 1956. — Т. 2. — 25 000 экз.
Кюри, Ева. Мария Кюри / Пер. с франц. Е. Ф. Корша, под ред. В. В. Алпатова. — М.: Молодая гвардия, 1959. — (Жизнь замечательных людей. Вып. 5 (271)). — 50 000 экз.
Кюри, Ева. Мария Кюри / Пер. с франц. Е. Ф. Корша, под ред. В. В. Алпатова. — М.: Атомиздат, 1967. — 120 000 экз.
Кюри, Пьер. Избранные труды / Пер. с фр. Н. Н. Андреева и др. под ред. Н. Н. Андреева и Л. С. Сазонова. — Классики науки. — Москва, Ленинград: Наука, 1966. — 2200 экз.
Роут, Джозеф. Химия XX века / пер. с англ. Ю. Г. Бунделя, А. Б. Нейдинга под ред. Г. В. Вовченко. — М.: Мир , 1966.
Храмов Ю. А. Склодовская-Кюри Мария (Curie Sklodowska Marie) // Физики: Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Изд. 2-е, испр. и дополн. — М.: Наука, 1983. — 200 000 экз. (в пер.)