Чамзырын Кыргыс Шошкук оглу
| Чамзырын Кыргыс Шошкук оглу | |
|---|---|
| тыв. Чамзырын Кыргыс Шошкук оглу | |
| Төрүттүнгенде ады | Кыргыс Шошкук оглу Чамзырын |
| Төрүттүнген ай-хүнү | 20 май 1920 |
| Төрүттүнген чери | Алаш, Балыктыг сумузу, Урянхай край |
| Мөчээн ай-хүнү | 18 июнь 2008 (88 хар) |
| Мөчээн чери | Эрзин, Эрзин кожуун, Тыва Республика |
Чамзырын Кыргыс Шошкук оглу (төрүттүнгенде ады — Кыргыс Шошкук оглу Чамзырын, 1920 чылдың Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчизи, улуг лейтенант, тыва эки турачы эскадроннуң 1-ги взводунуң 2-ги салбырының анаа дайынчызы, ТАР-ның Күш-ажыл ордениниң (1944), 3-кү чаданың Алдар ордениниң (1945), 1-ги чаданың Ада-чурттуң Улуг дайынының ордениниң (1985), «Эрес-дидим чорук дээш» деп медальдың эдилекчизи[1].
Допчу намдары
Чамзырын Кыргыс Шошкук оглу 1920 чылдың май 20-де Урянхай крайның Эрзинниң Бай-Даг деп черге төрүттүнген.
1937-1940 чылдарда Тере-Хөл сумузунуң ревсомолдуң секретары кылдыр ажылдап турган.
1941 чылдан Тыва Арат Революстуг Шеригге шериг албанын эрттирген.
Ада-чурттуң улуг дайынынга киржилгези
Тыва Арат Революстуг Намның Төп комитединиң секретариадының 1943 чылдың август 25-тен шиитпири-биле 1-ги тыва эки турачы отрядтың 1-ги взводунуң 2-ги салбырының анаа дайынчызы кылдыр томуйлаткан.
Тыва Арат Республикадан тыва эки турачылар отряды Барыын фронтунуң 6-гы аъттыг корпузунуң Морозов аттыг 8-ки гвардейжи аъттыг Ровно дивизиязының 31-ги гвардейжи аъттыг полкунуң составынче 4-кү эскадрон кылдыр кирген. Ооң составында 1000 километр орук чок черге 45 хонук дургузунда агаар-бойдус талазы-биле кончуг берге байдалдарда чоруп келген. Марш үезинде тывалар кижи-даа, аът-даа талазы-биле чидириг чок турган. Тыва чылгычылар походка шыдамык чоруун көргүскеннер.
1944 чылдың январьның 29-та 4-кү эскадроннуң тыва аъттыг шериглери Украин ССР-ниң Ровно облазының Деражно суур дээш тулчуушкуннарга баштай киришкен болгаш халдаашкынга төлептиг үлегер-чижекни көргүскен.
Чамзырын Кыргыс Украин ССР-ниң чурттакчылыг черлерин хостаар тулчуушкуннарга балыгланган. Шериг эмнелгелеринге сегип алгаш, улаштыр өске полктуң составынга дайынчы оруун уламчылаан.
1945 чылдың сентябрьның 29-та немецтерге удур тулчуушкун үезинде 3 пулемлётту октап, бодунуң хууда боозу-биле 5 немецти чок кылган.
Польшаның, Чехословакияның, Германияның хөй чурттакчылыг черлерин хосташкан.
Дайын соонда
Тѳрээн черинге 1946 чылда чанып келген. Дайын соонда Тере-Хөлдүң намның райкомунга секретарьның дузалакчызы кылдыр, 1951 чылга чедир пропаганда болгаш агитация килдизинге эргелекчилеп ажылдап чораан.
1954 чылда Кызылга партшкола дооскан.
1955-1962 чылдарда партияның Тывада обкомга инструкторлап ажылдаан.
1965 чылдан Тес-Хем кожууннуң партия райкомунга ажылдап турган.
1969 чылга чедир - Эрзин кожууннуң партия райкомунуң 2-ги секратары.
Сактыышкын
Кунгуртуг суурнуң тѳп кудумчузун Кыргыс Чамзырын кылдыр эде адаан. 2011 чылдың сентябрь 14-те аңаа тураскаалын база тургускан[2][3].
Шаңнал-макталдары
- ТАР-ның Күш-ажыл ордени (1944)
- 3-кү чаданың Алдар ордениниң (1945)
- 1-ги чаданың Ада-чурттуң Улуг дайынының ордени (1985)
- «Эрес-дидим чорук дээш» деп медаль.
Литература
- Сундуй М. Б. Эки турачы аъттыг эскадрон. Кызыл: Тываның ном үндурер чери, 1989.
- ЧАМЗЫРЫН Кыргыс Шошкук оглу/ Урянхайско-тувинская энциклопедия. II том (Л-Я). Под общей ред. Шойгу С. К., отв. ред. Бичелдей К. А. Кызыл: «Мир тувинцев», 2021. С. 543.
