Байлак Вера Чүлдүм уруу

Байлак Вера Чүлдүм уруу
Байлак Вера Чүлдүм уруу
	тыв. Байлак Вера Чүлдүм уруу
	; Санинструктор Байлак Вера Чүлдүм уруунуң портреди. Автору: Радомир Балган, 2024
Төрүттүнгенде ады	Ооржак Чүлдүм уруу Байлак
Төрүттүнген ай-хүнү	15 декабрь 1924
Төрүттүнген чери	Баян-Тала, Чөөн-Хемчик кожуун, ТАР

Байлак Ооржак Чүлдүм уруу (төрүттүнгенде ады — Ооржак Чүлдүм уруу Байлак, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчизи, тыва эки турачы эскадроннуң 1-ги взводунуң гвардейжи анаа дайынчызы, санинструктор, ССРЭ-ниң Кызыл Тук ордениниң, 1-ги (1944) база 2-ги (1985) чаданың Ада-чурттуң Улуг дайынының ордениниң, Тыва Республиканың ордениниң (2007), 2-ги чаданың «Ада-чуртунга ачы-хавыяазы дээш» орденниң (2010), Жуковтуң медалының (1996), Тыва Республиканың "Маадыр ие" медалының (2008) эдилекчизи.

Допчу намдары

Ада-чурттуң улуг дайынынга киржилгези

Тыва Арат Революстуг Намның Төп комитединиң секретариадының 1943 чылдың август 25-тен шиитпири-биле 1-ги тыва эки турачы отрядтың 1-ги взводунуң анаа дайынчызы, санинструктор кылдыр томуйлаткан.

Тыва Арат Республикадан тыва эки турачылар отряды Барыын фронтунуң 6-гы аъттыг корпузунуң Морозов аттыг 8-ки гвардейжи аъттыг Ровно дивизиязының 31-ги гвардейжи аъттыг полкунуң составынче 4-кү эскадрон кылдыр кирген. Ооң составында 1000 километр орук чок черге 45 хонук дургузунда агаар-бойдус талазы-биле кончуг берге байдалдарда чоруп келген. Марш үезинде тывалар кижи-даа, аът-даа талазы-биле чидириг чок турган. Тыва чылгычылар походка шыдамык чоруун көргүскеннер.

1944 чылдың январьның 29-та 4-кү эскадроннуң тыва аъттыг шериглери Украин ССР-ниң Ровно облазының Деражно суур дээш тулчуушкуннарга баштай киришкен болгаш халдаашкынга төлептиг үлегер-чижекни көргүскен.

Вера Чүлдүмовна Украин ССР-ниң хөй чурттакчылыг черлерин хостаарынга эрес-дидим киржип турган.

Дайын соонда

Дайын соонда Чөөн-Хемчик кожууннуң херээженнер чөвүлелин удуртуп турган.

1949 чылдан тура Шекпээр суурнуң, 1951 чылдан Шеми школазынга кижизидикчилеп турган.

1954 чылдан Сталин аттыг совхозтуң суур чагыргазының даргазы кылдыр ажылдап чораан.

1960-1968 чылдарда СЭКП-тиң 22-ги съездизи аттыг совхозка тыва хойларның уксаазын экижидер ажылды удуртуп, хаван фермазының эргелекчизи кылдыр, куш фермазының эргелекчизи кылдыр ажылдап чораан.

1968 чылдан тура малчыннап чораан. «Хараганныг» кооперативтиң, сельсоветтиң даргазы болуп чораан.

1943 чылда немец фашистерден хосташканы украин хоорай Ровно биле Деражно суурга В.Ч. Байлак 2004 чылда четкеш, хары черде бажын салган эки турачы эштериниң чевеглеринге төрээн Тывазының довураан чашкан^[1]^[2].

Москвага май 9-та Тиилелге парадының киржикчизи (2005, 2010).

Сактыышкын

Тыва Республиканың Чөөн-Хемчик кожуунунуң Хайыракан суурда кудумчу адын Вера Байлактың ады-биле адаан^[3].

Шаңнал-макталдары

ССРЭ-ниң Кызыл Тук ордениниң,
1-ги (1944) база
2-ги (1985) чаданың Ада-чурттуң Улуг дайынының ордениниң,
Тыва Республиканың ордениниң (2007),
2-ги чаданың «Ада-чуртунга ачы-хавыяазы дээш» орденниң (2010),
Жуковтуң медалының (1996),
Тыва Республиканың "Маадыр ие" медалының (2008)^[4].

Литература

Сундуй М. Б. Эки турачы аъттыг эскадрон. Кызыл: Тываның ном үндурер чери, 1989.
БАЙЛАК Ооржак Чулдум уруу / Урянхайско-тувинская энциклопедия. II том (Л-Я). Под общей ред. Шойгу С. К., отв. ред. Бичелдей К. А. Кызыл: «Мир тувинцев», 2021. С. 134.
Пивоваров В. Добровольцы. Кызыл, 1990.

Демдеглелдер

Шөлүлгелер

[1] ВЕРА ЧYЛЬДYМОВНА БАЙЛАК

[2] ВЕРА БАЙЛАК – МАЛЕНЬКИЙ СОЛДАТ БОЛЬШОЙ ВОЙНЫ: ПОСЛЕДНИЙ ПУТЬ К СВОЕМУ ЭСКАДРОНУ

[3] Байлак Вера кудумчузу

[4] Великие женщины Тувы. Вера Байлак

[1]

[2]

[3]

[4]