Июль
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2025 чыл |
Июль (лат. Julius — «Юлий (Цезарьның) айы», {{|дыдыраш}}) — юлиан болгаш григориан календарьлар аайы-биле чылдың дөрт дугаар айы, бурунгу рим календарь аайы-биле чылдың 2 дугаар айы. Чылдың 31 хонуктуг чеди айының бирээзи. Ортумаа-биле ол бөмбүрзектиң Соңгу чартыында чайның ортаа эң изиг айы, а Мурнуу чартыында кыштың ийиги эң соок айы болуп турар.
Бойдуста болуушкуннар
Айның эгезинде липа чечектелип кээр, а ийиги кезээнде картофель чечектелир[1]. 1601 чылдың июльдуң 28-те Москвага хар чаапкан[2].
Төөгүзү болгаш этимологиязы
Баштай бо айны Quintilis (лат. quintus — «беш»; чамдыкта Quinctilius) деп адап турган. Бистиң эрага чедир 45 чылда бо айда төрүттүнген Гай Юлий Цезарьга тураскаадып эде адаан[3].
Тыва дылда[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Тыва дылда чайның ортаа айын орус дылдың аайы-биле «июль» деп адап турар, ынчалза-даа чугаада болгаш литературада «чеди ай» деп база адап турар. Ындыг чаңчыл япон болгаш кыдат дылдарда база бар. Чөөн чүк улузунуң санаашкыны-биле он ийи чылдың адын адаан амытаннар аттары-биле база айлар аттарын адап чораан: апрельди «аът айы» деп адаар. Оон чылдың эргилдезиниң аайы-биле «чайның ортаа айы» деп база адаар. Тожу тывалары чылдың айларын база тускай адаар чаңчылдыг.
= Өске дылдарда

Фин дылда июльду heinäkuu деп, тодаргайлаарга «оът-сиген айы» дээн, июльда мал-маганга кыш удур сиген белеткээр үе [4]. чех дылда — červenec, «бичии июнь» дээн уткалыг. украин дылда — липень, Хорват дылда — srpanj «серп» деп сөстен. Турк дылда — Temmuz — шумер Теммуз деп бурган адындан[5].
Делегей чергелиг тураскаалдыг хүннер
- Июльдуң 6 (июльдуң бир дугаар субботазы) — Делегей чергелиг кооперативтер хүнү (КНО).
- Июльдуң 11 — Бүгү делегейде чурттакчы чоннар хүнү (КНО).
- Июльдуң 15 — Бүгү делегейде аныяктарның мергежилиниң хүнү (КНО)[6].
- Июльдуң 18 — Делегей чергелиг Нельсон Манделаның хүнү (КНО)[7].
- Июльдуң 28 — Бүгү делегейде гепатитке удур демисел хүнү (ВОЗ).
- Июльдуң 28 — Бүгү делегейде мангралыг системалар кадагалаар хүн (ЮНЕСКО)[8].
- Июльдуң 30 —
- Делегей чергелиг найырал хүнү (КНО).
- Бүгү делегейде кижилер садып-саарар чорукка удур демисел хүнү (КНО)[9].
Байырлалдар
Делегей чергелиг[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
- Айның бир дугаар субботазы — Белоруссияда, Россияда база Украинада Днепр хүнү.
- Июльдуң 2 — Делегей чергелиг спортчу журналист хүнү.
- Июльдуң 20 — Делегей чергелиг шыдыраа хүнү.
- Июльдуң 31 — Африкан херээжен кижи хүнү (1962)[10][11]
Россияда[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
- Июльдуң бир дугаар улуг-хүнү — Далай болгаш хем флодунуң ажылдакчыларының хүнү.
- Июльдуң 3 — ГАИ ажылдакчыларының хүнү[12].
- Июльдуң ийиги улуг-хүнү —
- Июльдуң үшкү улуг-хүнү — Металлург хүнү.
- Июльдуң 25 — Россия Федерациязының истелге органнарынынң ажылдакчыларының хүнү.
- Июльдуң соөлгү улуг хүнү — Садыг-саарылга ажылдакчыларының хүнү.
Национал байырлалдар[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
- Июльдуң 1 —
- Бурундиниң хамаарышпас чорук хүнү
- Гана Республиканың хүнү
- Канада хүнү
- Руанданың хамаарышпас чорук хүнү
- Июльдуң 3 — Белоруссия Республиказының хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 4 — АКШ-тың хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 5 —
- Алжирниң хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Венесуэланың хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Кабо-Вердениң хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 6 —
- Чырыткылыг Далай-Лама Башкының төрүттүнген хүнү
- Малавиниң хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 7 — Иван Купала
- Июльдуң 9 —
- Аргентинаның хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Мурнуу Суданның хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 10 — Багам Ортулуктарының хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 12 —
- Кирибатиниң хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Сан-Томе биле Принсипиниң хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 13 — Черногорияда күрүне хүнү
- Июльдуң 14 — Бастилияны эжелээниниң хүнү (Франция)
- Июльдуң 19 — Никарагуада хувискаал хүнү
- Июльдуң 20 — Колумбияның хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 21 — Бельгияның национал байырлалы
- Июльдуң 25 — Тунисте республика хүнү
- Июльдуң 26 —
- Кубада национал тура халыышкын хүнү.
- Либерияның хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Мальдиваларның хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 28 — Перунуң хамаарышпас чоруунуң хүнү
- Июльдуң 30 — Вануатунуң хамаарышпас чоруунуң хүнү
Демдеглелдер
- ↑ В. Д. Грошев «Календарь российского земледельца (народные обычаи и приметы)», — М: МСХА, 1991, С. 36. ISBN 5-7230-0074-8
- ↑ Е. П. Борисенков, В. М. Пасецкий «Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы», — М: Мысль, 1988, Стр. 325. ISBN 5-244-00212-0
- ↑ Июль // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ Финские названия месяцев на finnish.ru (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынааны 2011 октябрьның 30. Архивтээн 2011 октябрьның 16.
- ↑ Балтийские и славянские названия месяцев Архивировано 4 ноябрьның 2011 года.
- ↑ Всемирный день навыков молодёжи 15 июля. Официальный сайт Организации Объединённых Наций (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынааны 2019 апрельдиң 7.
- ↑ Международный день Нельсона Манделы 18 июля. Официальный сайт Организации Объединённых Наций (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынааны 2019 апрельдиң 7.
- ↑ Провозглашение Международного дня сохранения мангровых экосистем. UNESCO (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынааны 2019 апрельдиң 7.
- ↑ Всемирный день борьбы с торговлей людьми 30 июля. Официальный сайт Организации Объединённых Наций (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынааны 2019 апрельдиң 7.
- ↑ 31 июля провозглашён днём Африканской женщины
- ↑ События 31 Июля (чедимчок шөлүг — төөгү).
- ↑ Приказ МВД РФ от 03.07.2009 № 502 «Об объявлении Дня Государственной инспекции безопасности дорожного движения Министерства внутренних дел Российской Федерации»