Кылымал шивижигеш
Кылымал шивижигеш — Чаа чыл байырлалын шимээринге ажыглаар шиви хевирлиг кылдыр тургузуп кылган чүүл. Эң баштайгы кылымал шивижигештерни ыяш будуктарындан азы куш чүглеринден пирамида хевирлиг кылдыр кылып турган. Ол ийи хевирниң кылымал шивижигештерин немецтер чогаатканнар. Амгы үениң кылымал шивижигештери поливинилхлоридтен, алюминийден азы оптоволокнодан кылдынган болур.
Төөгүзү
Баштайгы кылымал шивижигештер Германияга XIX чүс чылда тывылган[1][2], ынчалза-даа ооң мурнунда-ла тургузуп турган чижектер бар[3]. Оларны кас чүглерин ногаан кылдыр будааш кылыр турганы билдингир[1]. «Чүглүг ыяштарны» немецтер чуртунга арга-арыг тазарыышкыны күштелип турар үеде аңаа удур хемчегниң бирээзи кылдыр ажыглап эгелээн[2][4]. 1880 чылдарда чогааттынган кас чүглеринден кылган кылымал шивижигештер XX чүс чылдың эгезинде дыка нептереңгей апарган[4]. Ынчап чорааш, Американың Каттышкан Штаттарынга чедип, аңаа база дыка нептереңгей апарган турган[5][6].
АКШ-ка кылымал шивижигештер дириг «рождество ыяштарын-даа» мурнай тыптып келген[3]. Ол баштайгы «ыяштар» ыяштардан кылган пирамидалар турган, хевири ыяш сагындырар болгаш лаалар-биле чырыдып каар турган. Ону Пенсильвания штаттан Вифлеем деп кижи 1747 чылда чогааткан[7].
1930 чылда американ ADDIS деп компания быжыг өзектиг кылымал шивижигешти ине бүрүлүг ышкаш боор кылдыр мал-маганның дүгүнүң кадыг-кадыгларындан кылгаш, ону ногаан будук-биле өңнеп каар турган. Ындыг хевирниң шивижигештери дыка калбак ажыглаттынып эгелээн[8].
1958 чылда Чикаго хоорайга алюминийден кылган мөңгүннелчек өңнүг кылымал шивижигешти чогааткан. Ындыг шивижигештерни ССРЭ дээш оон-даа чурттарже үндүр садып турганнар[8].
Алиминийден кылган шивижигештерниң соонда пластмассадан кылган шивижигештер нептереп турган.
ССРЭ-ге амгы Сергиев-Посадтың ойнаарактар институдунуң 1959 чылда чогаадып кылгаш, чонга бараалгатканы синтетиктиг шивижигежи дыка нептергей турган.
Бүдүрүлгениң сайзыралының аайы-биле кылымал шивижигештер шын дириг шивилерге дөмейлежип бар-ла чыткан[9].
Кылымал шивижигештерниң хевирлери
Из перьев[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Чүгден кылган кылымал шивижигештерни өзээнге долгандыр шарып каан турар суурундактардан (демир удазыннардан) кылган «будуктарга» кастар чүглерин чыпшыргаш, оларны ногаан будук-биле өңнеп каар турган[5]. Оларның хемчээлдери аңгы-аңгы болур турган: 5 см-ден 2,5 метр чедир узун кылымал шивижигештерни 1920 чылдарда универмагтарга садып турган[6]. Будуктарының эң баштарынга кызыл кылдыр будуп каан кылымал «каттар-биле» каастап каар турган, оларны шивижигешти чырыдарынга ажыглаар турган[5]. Будуктарның аразын элээн ырадып каар турган, чүге дизе лаалардан өртени бербезин болдурбазы чугула болгаш шивижигешти каастаарынга эптиг болгаш хөй аргалар турар кылыры чугула турган[5]. Чүглерден кылган кылымал шивижигештиң кол ойнаштыг талаларынга чылдың-на чаа шивижигеш кезип кылаштаарын болдурбазы база үргүлчү тоглап турар ине бүрүлеринин чогун хамаарыштырып турган[10].
Алюминийден кылган шивижигеш[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Колдуу алюминийден тургузуп кылган кылымал шивижигештер база чоруур[2]. Эгезинде олар АКШ-тың Чикаго хоорайга 1958 чылда тывылган[11], ооң соонда — Висконсин штаттың Манитовок хоорайга. Чоорту алюминий шивижигештерни аңаа колдуу бүдүрүп турар апарган[12]. Алюминий кылымал шивижигештерни 1970 чылдарга чедир бүдүрүп турган[11], а оларның эң нептереп турар үези 1965 чыл болур[13][14]. Ынчалза-даа ынчан ол-ла чылын «Рождество Чарли Брауна» деп кыска мультфильм кинотеатрларга үнүп келген, ооң соонда алюминийден кылган кылымал шивижигештерни улус шоолуг садып албастан каан деп чугаа бар[11].
Пластиктен кылган[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Амгы үеде кылымал шивижигештерни колдуу ПВХ-пластиктен кылып турар[15]. Ине бүрүлерин чиңгеледир кезип каан кыртыштан кылыр[16].
Лескадан кылган[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Ындыг шивижигештер узун болгаш кадыг ине бүрүлерлиг болур болгаш колдуу хады сагындырар. Лесканы болганчок ПВХ-биле холуй кылгаш, кырындан кылымал хар-биле бызап чаггаш, пластик чочагайлар-биле каастап каан болур[16].
Шуткаан шивижигеш (силикон, резина)[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Шуткаан шивижигештер дыка шынзыг кылдыр көстүр боор. Оларның будук бүрүзүн аңгы хол-биле шуткуп кудар, ооң уну хүрең өң-биле өңнеттинген турар, а ине бүрүлери элээн калбак кылдыр көстүр.
Шуткуп каан болгаш ПВХ-ны кадып каан хевирлери база турар[15].
Светодиодтуг шивижигештер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Светодиодтуг шивижигештерниң өзээ каңдан, ПВХ-дан кылган ине бүрүлерин светодиодтар-биле өрүп каан болур. Ындыг шивижигешти розеткага кожуптарга, аңгы-аңгы өңнерлиг кылдыр чырып эгелээр[17].
Немей көр
Демдеглелдер
- ↑ 1 2 Forbes, Bruce David. Christmas: A Candid History, (Google Books Архивная копия от 29 июльдуң 2016 на Wayback Machine), University of California Press, 2007, pp. 121—22, (ISBN 0-520-25104-0)
- ↑ 1 2 3 Hewitt, James. The Christmas Tree, (Google Books Архивная копия от 23 июньнуң 2016 на Wayback Machine), Lulu.com, 2007, pp. 33—36, (ISBN 1-4303-0820-6).
- ↑ 1 2 Perkins, Broderick. «Faux Christmas Tree Crop Yields Special Concerns Архивтээн 2008 сентябрьның 8.», Realty Times, December 12, 2003, accessed December 15, 2008.
- ↑ 1 2 John, J. A Christmas Compendium, (Google Books Архивная копия от 20 июльдуң 2014 на Wayback Machine), Continuum International Publishing Group, 2005, p. 129, (ISBN 0-8264-8749-1).
- ↑ 1 2 3 4 Marling, Karal Ann. Merry Christmas!: Celebrating America's Greatest Holiday. — Harvard University Press, 2000. — P. 58—62. — ISBN 0674003187.
- ↑ 1 2 Silverthorne, Elizabeth. Christmas in Texas, (Google Books Архивная копия от 5 марттың 2022 на Wayback Machine), Texas A&M University Press, 1994, p. 62, (ISBN 0-89096-578-1).
- ↑ «Christmas Tree Traditions Архивная копия от 4 июльдуң 2010 на Wayback Machine», University of Illinois Extension, accessed December 15, 2008.
- ↑ 1 2 Искусственные ёлки: когда появились, история, где находится старейшая в мире. dp.ru (2022-12-12).
- ↑ Елка новогодняя искусственная. Подробное описание экспоната, аудиогид, интересные факты. Официальный сайт Artefact. ar.culture.ru.
- ↑ Marling, Karal Ann. Merry Christmas!: Celebrating America’s Greatest Holiday, (Google Books Архивная копия от 5 марттың 2022 на Wayback Machine), Harvard University Press, 2000, pp. 58—62, (ISBN 0-674-00318-7).
- ↑ 1 2 3 Fortin, Cassandra A. «It’s beginning to look a lot like Christmas (1958) (чедимчок шөлүг)», The Baltimore Sun, October 26, 2008, accessed December 14, 2008.
- ↑ Andrews, Candice Gaukel. Great Wisconsin Winter Weekends, (Google Books Архивная копия от 5 марттың 2022 на Wayback Machine), Big Earth Publishing, 2006, p. 178, (ISBN 1-931599-71-8)
- ↑ «A dark family secret: the artificial Christmas tree», Oakland Tribune, December 24, 2006, via findarticles.com, accessed December 14, 2008.
- ↑ Pinto, Barbara. «Town Leads Aluminium Christmas Tree Revival Архивная копия от 25 марттың 2010 на Wayback Machine», ABC News, December 18, 2005, accessed December 14, 2008.
- ↑ 1 2 Выбрать елку и не сойти с ума. Разбираемся в сортах искусственных елок (2021-11-11). Хынаан 21 ноябрьның 2024.
- ↑ 1 2 Искусственная елка: какая лучше, как выбрать (2023-12-06). Хынаан 21 ноябрьның 2024.
- ↑ Анна Джей. Литая или светодиодная? Какая искусственная елка лучше и безопаснее (2019-12-26). Хынаан 21 ноябрьның 2024.
Литература
- Авдонина М. Ю., Жабо Н. И. Гиперконцепт «ёлка»: лингвистический аспект в современном коде новогоднего ритуала // Вестник Московского государственного лингвистического университета. Гуманитарные науки. 2015. № 27).
- Баранникова Г. И. Учебная модель организации номинативного поля концепта «зима» // Гуманитарный вестник. 2013. № 2.
- Ханипова И. «Да здравствует Новый советский год» (политизация новогодней ёлки в советской России) // Гасырлар авазы — Эхо веков. 2012. № 3—4. U
- Шульга Е. В. Праздник новогодней ёлки в школах России: век вчерашний — век нынешний // Историко-педагогический журнал. 2012. № 2.