Өлүм чок полк

Рувики деп сайттан
Бүгү Россияның «Россияның өлүм чок полугу» деп хөй-ниити хамааты-патриотчу шимчээшкини
Изображение логотипа
Шествие региональной патриотической общественной организации «Бессмертный полк» - 1.jpg
Үндезилеттинген ай-хүнү 2015 чылдың сентябрьның 30
Хевири хөй-ниитичи организация[d]
Россияның өлүм чок полугу ООД-туң Төп штавының күүсекчи комитединиң удуртукчузу болгаш оралакчылары

Наталья Шадрина Сергей Макаров Геннадий Иванов

Елена Цунаева
Москва
Сайтызы polkrf.ru
Логотип РУВИКИ.Медиа Өлүм чок полк

«Өлүм чок полк» — Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилеринге болгаш тылдың ажыл-ишчилеринге тураскааткан улусчу шимчээшкин ол ышкаш нацизмниң тиилекчи маадырларынга тураскааткан чыл санында эртип турар чыскаалдар[1]. Киржикчилер чылдың-на Тиилелге хүнүнде чыскаал-биле хоорайларның кудумчуларында Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилери боттарының өгбелери болур дайынчыларының, тылдың ишчилериниң, концлагерьлерге хоругдаттырганнарның, блокадниктерниң, дайын ажы-төлүнүң чуруктарын туткан эрттирип турар[2], — оларның дугайында өг-бүле төөгүлерин улустуң чыл бижидилгезинге бижиир[3].

«Өлүм чок полк» деп акция тыптып кээр мурнунда-ла ССРЭ-ниң хөй хоорайларынга шак-ла ындыг хемчеглерни организастап турган. Чижээ, 1965 чылда Новосибирскиниң 121 дугаар школазының өөреникчилери хоорайның кудумчуларынга тиилекчи кырган-ачаларының чуруктарын тудуп алгаш эрткен[4]. 1981 чылда Ростов облазының Тацинск станицазында Хувискаал Туржукчуларының шөлүнге байырлыг митинг болуп эрткен, аңаа боттарының фронтучуларының чуруктарын тудуп алгаш келген чурттакчылар киришкен[5]. Пермь облазында 1985 чылда төрелдери Соликамск кудумчуларынга хоочуннарның фото-чуруктарын тудуп алгаш кылаштажып турган. Липецк облазының Конь-Колодезь суурда 1985 чылдан эгелеп, школачылар Ада-Чурттуң Улуг маадырларының чуруктарын тудуп алгаш, Ленин кудумчузун куду чыл санында эртип турар.

Совет үе соонда чылдарда шак-ла ындыг хемчеглер Россияга-даа, өске элээн каш күрүнелерге-даа болуп турган. 2006 чылда Ухта хоорайга Тиилелге хүнүнде элээди оолдар Мөңге отче солдаттарның портреттерин эккелген. 2004—2006 чылдарда марштар Кузбасска (Новокузнецк биле Прокопьевск хоорайларга), а 2007 чылда Тюменьге болган.

2007 чылдың май 8-те «Тюменские известия» солунга иштики херектер органнарының хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Геннадий Иванов Тиилелге хүнүнде чаңгыс чер-чурттугларын бодунуң фронтучу төрелдериниң портреттерин тудуп алгаш хоорайның кудумчуларынче үнеринче кыйгырган[6]. Тюменьниң эгелээшкинин Россияның өске регионнары алган, ийи чыл эрткенде «Тиилекчилерниң Парадтары» Россия Федерациязының 20 муниципалдыг тургузугларынга болган.

2009 чылда «Тиилекчилер парадтары» Казаньга, Кемерово, Новосибирск болгаш өске-даа регионнарга эрткен. «Силерни чыскаалга солуур бис!» деп салгакчылар марыжы 2009 чылда Севастопольга организастаттынган.

2010 чылда хоочуннарның чуруктарын көргүскен чыскаалды «Мөгейиг даанга» эрттирген.

2013 чылда акция Россияның 120 хоорайларынга болгаш суурларынга эрткен[7]. 2014 чылда «Өлүм чок полк» делегейниң 7 чурттарының 500 хоорайларынга эрткен[7].

2024 чылдың декабрьда билдингени болза, 2025 чылда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чыл оюн демдеглээн үеде «Өлүм чок полк» «Беларусь сактып чоруур» деп чыскаал-биле кады эртер[8].

Хөй-ниитичи шимчээшкин

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

2015 чылдың май 9-та «Өлүм чок полк» деп акция Тиилелгениң 70 чыл оюнга тураскааткан шериг парадының соонда Кызыл шөлге эрткен[9]. 500 муң ажыг кижи киришкен, оларның аразында Россияның Президентизи Владимир Путин база бар, ол бодунуң фронтучу ачазының чуруун тудуп алгаш кылаштаан. Колонна Белорус шөлден Кремльге чедир кылаштааш Москварецк эрик кыдыынга чыскаалды дооскан[10].

2015 чылдан эгелеп, «Өлүм чок полк» деп акция Россияга болгаш даштыкыга Тиилелге хүнүн байырлаарының чугула кезектериниң бирээзи апарган. 2015 чылда «Өлүм чок полк» 17 чурттарга эрткен, а 2016 чылда — 42 чурттарга[11].

2015 чылда хамаатыларның саналы-биле «Россияның Өлүм чок полугу» деп бүгү Россия деңнелдиг хөй-ниити хамааты-патриотчу шимчээшкин тургустунган, ынаар 89 регион салбырлары болгаш 200 ажыг делегей чергелиг координаторлар кирген[12].

Организацияның кол сорулгазы — Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырларының эрес-дидим чоруун мөңгежидери, чоннуң эрес-дидим чоруунуң болгаш маадырлыг чоруунуң дугайында сактыышкынны кадагалаары, маадырлыг өгбелерниң арга-дуржулгазын медереп билири, салгалдар аразында соон салгаарын катап тургузары.

«Россияның Өлүм чок полугу» деп бүгү Россия деңнелдиг хөй-ниити хамааты-патриотчу шимчээшкинниң төп штавының баштайгы даргаларының бирээзи ССРЭ-ниң Улустуң артизи Россия Федерациязының Күш-ажылының Маадыры Василий Ланов болган[13][14].

Акция эртип турар чурттар

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

«Өлүм чок полк» деп акция эртип турар күрүнелерниң саны 80 ажыг:

  • Абхаз Республика (2014 чылдан)
  • Австралия (2016 чылдан)
  • Австрия (2016 чылдан)
  • Азербайджан (2015 чылдан)
  • Албания (2015 чылдан)
  • Антарктика (2018 чылдан)
  • Аргентина (2016 чылдан)
  • Армения (2016 чылдан)
  • Белоруссия (2012 чылдан)
  • Бельгия (2017 чылдан)[15]
  • Болгария (2015 чылдан)
  • Босния болгаш Герцеговина (2017 чылдан)
  • Бразилия (2017 чылдан)
  • Великобритания (2015 чылдан 2021 чылга чедир)
  • Венгрия (2016 чылдан)
  • Венесуэла (2022 чылда)
  • Вьетнам (2017 чылдан)
  • Германия (2015 чылдан)
  • Гонконг (2019 чылдан)
  • Греция (2015 чылдан)
  • Грузия (2015 чылдан)
  • Дания (2016 чылдан)
  • Египет (2017 чылдан)
  • Замбия (2018 чылдан)
  • Израиль (2014 чылдан)
  • Индия (2015 чылдан)
  • Индонезия (2016 чылдан)
  • Ирландия (2015 чылдан 2021 чылга чедир)
  • Исландия (2015 чылдан)
  • Испания (2016 чылдан)
  • Италия (2016 чылдан)
  • Казахстан (2013 чылдан)
  • Камбоджа (2018 чылдан)
  • Канада (2015 чылдан)
  • Катар (2016 чылдан)
  • Кипр Республика (2016 чылдан)
  • Кыргыстан (2013 чылдан)
  • Кыдат Улус Республиказы (2016 чылдан)
  • Көрей Демократтыг Улус Республика (2017 чылдан)
  • Колумбия (2019 чылдан)
  • Көрей Республика (2015 чылдан)
  • Конго Республиказы (2017 чылдан)
  • Коста-Рика (2014 чылдан)
  • Куба (2017 чылдан)
  • Кувейт (2017 чылдан)
  • Латвия (2015 чылдан)
  • Ливан (2015 чылдан)
  • Ливия (2017 чылдан)
  • Литва (2016 чылдан)
  • Люксембург (2017 чылдан)
  • Республика Македония (2016 чылдан)
  • Малайзия (2018 чылдан)
  • Мальта (2016 чылдан)
  • Марокко (2017 чылдан)
  • Мексика (2015 чылдан)
  • Молдавия (2016 чылдан)
  • Моол (2016 чылдан)
  • Непал (2017 чылдан)
  • Нигерия (2017 чылдан)
  • Нидерланды (2014 чылдан)
  • Чаа Зеландия (2018 чылдан)
  • Норвегия (2015 чылдан)
  • Оман (2016)
  • Панама (с 2016 чылдан)
  • Польша (2014 чылдан)
  • Португалия (2017 чылдан)
  • Россия (2011 чылдан)
  • Румыния (2016 чылдан)
  • Сербия (2016 чылдан)
  • Сирия (2018 чылдан)
  • Словакия (2016 чылдан)
  • Словения (2016 чылдан)
  • Американың Катышкан Штаттары (2016 чылдан 2021 чылга чедир)
  • Таджикистан (2016 чылдан)
  • Таиланд (2016 чылдан)
  • Тунис (2017 чылдан)
  • Туркменистан (2015 чылдан[16])
  • Турция (2016 чылдан)
  • Узбекистан (2016 чылдан)
  • Украина (2012 чылдан 2014 чылга чедир)
  • Филиппиннер (2018 чылдан)
  • Финляндия (2015 чылдан)
  • Франция (2016 чылдан)
  • Хорватия (2016 чылдан)
  • Черногория (2016 чылдан)
  • Чехия (2016 чылдан)
  • Чили (2018 чылдан)
  • Швейцария (2016 чылдан)
  • Швеция (2016 чылдан)
  • Эстония (2015 чылдан)
  • Южно-Африканская Республика (2016 чылдан)
  • Мурнуу Осетия (2013 чылдан)
  • Япония (2017 чылдан)

2019 чылдың май 6-да «Өлүм чок полк» деп акция Аляскада Анкоридж хоорайга бир дугаар эрткен. Чыскаалга 100 хире кижи киришкен[17].

2020 болгаш 2021 чылдарның акцияларының формадының онзагайы

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

2020 чылдың май 9-та Россияда коронавирус халдавырының пандемиязы-биле холбаштыр «Өлүм чок полктуң» марштарын соксаткан. Ооң орнунга онлайн акцияны эрттирген күзелдиг кижи бүрүзү хоочуннуң чуруун болгаш ооң дугайында медээлерни тускай сайтыга киириптер аргалыг болган[18]. Ниитизи-биле 2,7 сая хире чагыг кирген[19]. Дамчыдылга Май 9 — та эгелээн болгаш 20 хонук үргүлчүлээн, ону бүгү делегейден 25 сая хире кижи көрген[20].

«Өлүм чок полк» деп акцияны онлайн чурум-биле Испания Биле Андоррага база организастаан[21].

2021 чылда «Өлүм чок полк» база катап онлайн-форматка эрткен. Ынчалза-даа чылдың-на регион бүрүзүнге кижилер боттарының чаңгыс чер-чурттугларын чыскаалга көрүп шыдазын ДЭЭШ дамчыдылгаларны рф-тиң субъектилериниң аайы-биле аңгы чоруткан болгаш хемчег чаңгыс хүн эрткен[22].

2022 чылдың чыскаалы болгаш хемчеглери

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

2022 чылдың эгезинде коронавирус пандемиязы чавырылган, ынчангаш чыскаалдарны эрттирерин чөпшээрээн[23]. Бо удаада Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарының база тылдың ажыл-ишчилериниң портреттери-биле чергелештир Украинада тускай шериг операциязының үезинде амы-тынындан чарылган дайынчыларның чуруктарын киржикчилер эккелген[23].

2022 чылда «Өлүм чок полктуң» марштарын делегейниң барык 90 чурттарынга организастаан[24], ооң иштинде Венесуэлага бир дугаар киржип турган. Боттарының девискээринге чыскаалдарны ССРЭ-ниң гитлерге удур коалициязының талалакчылары АКШ болгаш Великобритания, а ол ышкаш Ирландия хораан[25].

2023 чылдың хемчеглери

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

2023 чылда айыыл чок чоруктуң барымдаазы-биле массалыг чыскаалдар эрттирбезин шиитпирлээн. «Россияның өлүм чок полугу» деп Бүгү Россия деңнелдиг хөй-ниити шимчээшкининиң төп штавының төлээлери өске форматтарны ажыглаарын саналдаан. Тиилекчилерниң ажы-төлү, уйнуктары болгаш уйнуктары боттарының маадырларының портреттерин амы-хууда, албан болгаш хөй-ниити транспортунга, майка болгаш футболкаларга, квартираларның соңгаларынга болгаш бейджилерге салыр, Тиилелге хүнүнүң дургузунда бистиң маадырларывыс бистиң-биле кады турар кылдыр.

Россияның хоорайларының хөй кезиинге авто болгаш моточарыш Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилериниң портреттерин аскан суг болгаш агаар парадтары эрткен. Чижээ, Волгоградка «Өлүм чок полктуң хеми» деп акция болуп эрткен — Сталинград тулчуушкунунуң 150 киржикчизиниң чуруктарын аскан теплоходтар эскадразы Волгага эрткен. Өлүм чок полктуң төөгүзүнде бир-ле дугаар хем трамвайжылары болгаш 80 чыл бурунгаар чүткүп келген, ынчалза-даа фашистер ону кежип шыдаваан Волга хемниң акваториязы хаара туттунган.

«Россияның өлүм чок полугунуң» символиказы-биле Алды Як болгаш бир Ан-2 самолеттары нижневартовск Мегион Лангепас Сургут Нефтеюганск Ханты-Манси дээш самолеттарның ужудуушкун чыскаалдарынга сылдыс база пеленг бодунуң бортуларынга Ада-чурттуң Улуг Маадырларының ис чок читкен Ада-чуртун камгалаарынга амы-тынындан чарылганнарның болгаш дайынны эрткеш Тиилелгелиг чанып келгеннерниң муң чартык портреттерин көдүрүп алгаш ужуп үнүпкеннер[26].

2024 чылдың хемчеглери

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Апрель 23-те «Россияның өлүм чок полугу» деп ниити Россия хөй-ниити шимчээшкининиң төп штавының даргазы болгаш Күрдуманың депутады Елена Цунаева 2024 чылда айыыл чок чорук дээш, Россияга «Өлүм чок полк» деп чыскаалды хүндүскү хевирге эрттирбес деп медеглээн[27].

"Өлүм чок полктуң" акциялары 2024 чылдың май 1-ден 12-ге чедир чаа форматтарга эрткен. Боттарының маадырларының портреттерин тиилекчилерниң ажы-төлү, уйнуктары болгаш уйнуктары ниити өөредилге албан черлеринге, бүдүрүлгелерге, школаларга болгаш уруглар садтарынга, хууда, албан болгаш хөй-ниити транспортунга, ооң иштинде суг болгаш агаар судноларынга, парустуг регатыларга «Сактыышкынның ханаларынга» салган. Бүгү чуртта социал четкилерниң ажыглакчылары боттарының аватарларын хоочуннарының ооң иштинде тускай шериг операциязының хоочуннарының фото-чуруктарынга солуп оларның сактыышкынын өг-бүлелеринге хумагалыг кадагалап турарларол ышкаш оларның маадырлыг чоруктарының дугайында хештег #нашбессмертныйполк деп бижиктерде чугаалап берген

2024 чылда Делегей чергелиг «Өлүм Чок полктуң» акциялары база делегейниң 115 чурттарынга эрткен.

  • Алжир
  • Ангола
  • Афганистан
  • Бангладеш
  • Бахрейн
  • Бенин
  • Боливия
  • Бразилия
  • Буркина-Фасо
  • Гагаузия
  • Гватемала
  • Гвинея
  • Иордания
  • Иран
  • Йемен
  • Камерун
  • Кения
  • Мавритания
  • Мадагаскар
  • Мали
  • Мозамбик
  • Моол
  • Намибия
  • Никарагуа
  • Пакистан
  • Палестина Күрүнези
  • Перу
  • Серб Республика
  • Саксония (земля)
  • Көрей Демократтыг Улус Республика
  • Сейшел ортулуктары
  • Сингапур
  • Американың Катышкан Штаттары
  • Танзания
  • Того
  • Уганда
  • Уругвай
  • Төп Африка Республиказы
  • Шри-Ланка
  • Эквадор
  • Эфиопия
  • Ямайка

2025 чылдың хемчеглери

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

2025 чылда «Өлүм Чок полк» деп акция холушкак форматтыг эрткен: Россияның 56 регионунга ону очно эрттирген (ооң иштинде Санкт-Петербург, Соңгу Осетия, Свердловск, Сахалин, Новосибирск, Калининград областьтарынга)[28], в остальных регионах — онлайн. Также общероссийское общественное движение «Бессмертный полк России» предложило другие форматы проведения акции[29]:

  • бодунуң өг-бүлезиниң маадырының портредин футболкага азар база ону хөй-ниити хемчеглеринге кедер («Хептиг Өлүм Чок полк»);
  • транспорт херекселиниң артыкы кыдыкы соңгазынга портретти («Транспортка өлүм чок полк»)салыры.;
портретти тускай тургускан ханаларга азы аңаа аңгылаан кырларга салыры ("Сактыышкынның ханазы");
  • мессенджерлерге болгаш социал четкилерге өг-бүлениң маадырының портредин аватар кылдыр тургузары, а ол ышкаш маадырның Дайынчы азы күш-ажылчы оруунуң төөгүзү-биле #Өлүмчокполк2025 («Социал четкилерде өлүм чок полк») хештег-биле постуларны салыры.

Ханты-Мансийскиге «Өлүм чок полк» деп акция дээрге эрткен: дайын киржикчилериниң чуруктарын «Як» деп алды самолеттуң бортуларынга салган[28].

Шимчээшкинниң төп штавының медээзи-биле, Россияга «Өлүм чок полктуң» чыскаалдарынга 7 сая ажыг кижи киришкен. Ындыг-даа болза киржикчилер элээн хөй болган, чүге дээрге акцияның чаа форматтарынга дыка хөй кижилер каттышкан[30].

Май 9-та акцияга дүүштүр чыскаалдар делегейниң 120 чурттарынга эрткен[30].

  1. Бессмертный полк - официальный сайт движения (ru). polkrf.ru.
  2. И. Огилько. На "Бессмертный полк онлайн" зарегистрировались более 150 тысяч участников  (чедимчок шөлүг — төөгү). Российская газета (2020-04-30). Хынааны 2020 апрельдиң 30.
  3. Найти солдата по фамилии на сайте Бессмертный полк (ru). polkrf.ru.
  4. Акция «Бессмертный полк» родилась 49 лет назад в Новосибирске, а не в Томске Архивная копия от 18 майның 2015 на Wayback Machine // «Академия новостей».
  5. АиФ- Ростов. Бессмертный полк. Впервые портреты фронтовиков пронесли на Дону в 1981-м  (чедимчок шөлүг — төөгү). www.rostov.aif.ru (2016-08-17). Хынааны 2019 апрельдиң 9.
  6. Семейный альбом — Парламентская газета «Тюменские известия». old.t-i.ru (08.05.2007).
  7. 1 2 Ирландия присоединится к всероссийской акции «Бессмертный полк»  (чедимчок шөлүг — төөгү). // ТАСС (2015-04-04). Хынааны 2015 апрельдиң 21.
  8. "Бессмертный полк" в 2025 году пройдет вместе с шествиями "Беларусь помнит". Хынаан 6 декабрьның 2024.
  9. Акцию «Бессмертный полк» в Москве хотят провести на Красной площади Архивная копия от 17 январьның 2019 на Wayback Machine // ИА REGNUM. 30 Марта 2015.
  10. Вести-Москва. 9 Мая по столице пройдёт «Бессмертный полк»  (чедимчок шөлүг — төөгү). // Вести.Ru (2015-05-07). Хынааны 2015 майның 7.
  11. Бессмертный полк в мире (ru). polkrf.ru.
  12. Более 1 млн человек собрала акция "Бессмертный полк" в Санкт-Петербурге (ru)  (чедимчок шөлүг — төөгү). ТАСС. Хынааны 2019 майның 11.
  13. Банк России выпускает в обращение памятные монеты из драгоценных и недрагоценного металлов  (чедимчок шөлүг — төөгү). cbr.ru. Хынааны 2021 июньнуң 3.
  14. [1]
  15. Бельгия – Immortal Regiment of the World (Бессмертный полк мира) (ru). Immortal Regiment of the World (Бессмертный полк мира). Хынааны 2018 ноябрьның 9. Архивтээн 2018 августуң 25.
  16. В Ашхабаде прошло шествие «Бессмертного полка»  (чедимчок шөлүг — төөгү).
  17. "Бессмертный полк" впервые состоялся на Аляске. ТАСС  (чедимчок шөлүг — төөгү) (2019-05-06).
  18. Е. Слободян. Как стать участником акции «Бессмертный полк онлайн»?  (чедимчок шөлүг — төөгү). Аргументы и Факты (2020-04-28). Хынааны 2020 апрельдиң 29.
  19. Я. Костенко. Герои в нашем сердце: как проходит онлайн-шествие «Бессмертного полка»  (чедимчок шөлүг — төөгү). Известия (2020-05-09). Хынааны 2020 майның 9.
  20. И. Огилько. Завершился марш "Бессмертного полка онлайн"  (чедимчок шөлүг — төөгү). Российская Газета (2020-05-29). Хынааны 2020 майның 30.
  21. В Испании и Андорре пройдет «Бессмертный полк онлайн»  (чедимчок шөлүг — төөгү). Известия (2020-05-02). Хынааны 2020 майның 4.
  22. "Бессмертный полк" 9 мая пройдет в онлайн-формате. Организаторы планируют провести акцию в традиционном формате 24 июня  (чедимчок шөлүг — төөгү). ТАСС (2021-04-19). Хынааны 2021 апрельдиң 19.
  23. 1 2 М. Лисицына. В «Бессмертном полку» предложили нести фото погибших на Украине военных  (чедимчок шөлүг — төөгү). РБК (2022-04-22). Хынааны 2022 апрельдиң 24.
  24. Шествие "Бессмертного полка" пройдет в 88 странах  (чедимчок шөлүг — төөгү). Вести.ру (2022-05-06). Хынааны 2022 майның 6.
  25. США и Великобритания запретили проведение "Бессмертного полка"  (чедимчок шөлүг — төөгү). РИА Новости (2022-04-28). — ещё сообщалось о запрете в Казахстане, но это ошибка: просто шествие там пройдёт под другим названием. Хынааны 2022 апрельдиң 29.
  26. Акция "Бессмертный полк" в России 9 Мая пройдет в смешанном формате. ТАСС (2023-04-18). Хынааны 2023 апрельдиң 18.
  27. Парады и шествия "Бессмертного полка" не будут проводить в шести субъектах России - Родина. Хынаан 19 апрельдиң 2024.
  28. 1 2 "Без них не было бы нас": как прошел "Бессмертный полк" в городах России. smotrim.ru (2025-05-09).
  29. Онлайн-шествие "Бессмертного полка" начнется в 12:00 по всей стране (2025-05-09). Хынаан 9 майның 2025.
  30. 1 2 Организаторы «Бессмертного полка» назвали рекордным число стран-участниц (2025-05-12). Хынаан 12 майның 2025.